MONOGRAFIA

MIASTA I GMINY

MIłOMłYN

 

SPIS TREŚCI

 

			strona
Autorzy			2
Wstęp			4
Historia miasta i gminy Miłomłyn			5

	Kronika wydarzeń historycznych		7

	Zabytki Miłomłyna		14

	Kanał Ostródzko - Elbląski		18

	Wybitni mieszkańcy Miłomłyna		21
Środowisko geograficzno – przyrodnicze gminy Miłomłyn			22

	Ukształtowanie terenu i podłoże geologiczne		22

	Wody powierzchniowe i podziemne		22

	Klimat		24

	Świat zwierzęcy lasów i wód		24

	Świat roślinny lasów i wód		30

	Rezerwaty przyrody		34

	Pomniki przyrody		37
Współczesność miasta i gminy Miłomłyn			38

	Ludność		39

	Gospodarka, rynek pracy, handel, usługi		40
	Rolnictwo		42
	Leśnictwo		44
	Łowiectwo		44
	Oświata		45
	Opieka medyczna		49
	Parafie		49
	Kultura		49
	Turystyka		50
Galeria zdjęć			51
Streszczenie w języku niemieckim			72
Bibliografia			77

 

AUTORZY

 

Materiały do niniejszej monografii zbierało i opracowywało 110 uczniów. W tej pracy

szczególnie wyróżnili się:

 

Sekcja biologiczna:	Szabelska Aleksandra Kilman Malwina Konkowski Wojciech Jedliński Przemysław Grzelak Weronika Górna Olga Wasiak Anna Komuda Adam Kłodowski Damian Godek Tomasz Bąkowski Przemyslaw Wróblewski Paweł
Sekcja współczesna:	Pusiewicz Małgorzata Roman Anna Szajdek Monika Łuniewska Róża Kopyś Martyna Petrykowska Martyna Krajewska Joanna Sotnik  Anna Burkiewicz Natalia Biegańska Aleksandra Laszewska Natalia
Sekcja geograficzna:	Laszewski Hubert Laskowska Milena Klamut Agata Lipka Natalia Fałdowski Rafał Koprowska Ilona Kuc Ewa Sanocka Katarzyna Czerwiński Piotr
Sekcja historyczna:	Krauze Aleksandra Lesicka Agnieszka Kłodowski Damian Stachowicz Marcin Klamut Miłosz Komuda Adam Górna Olga Szymański Kamil Staroń Natalia Gach Klaudia Szabelska Sandra
Sekcja plastyczna:	Laszewski Hubert Laskowska Milena Konkowski Michał Fałdowski Rafał Koprowska Ilona Biegańska Aleksandra Konkowski Wojciech
Sekcja informatyczna:	Markuszewski Piotr Kasprowicz Marcin Gach Sandra Jacyno Oskar Jastrzębska Kinga Sulej Karolina Jaksima Magda Pietrzak Radosław Biegańska Aleksandra
Sekcja językowo-korekcyjna:	Szabelska Aleksandra Wasiak Anna Górna Olga Sanocka Katarzyna Roman Mariola
Sekcja tłumaczeń:	Marciniak Aleksandra Potkaj Anna Jacyno Magda Segin Dorota Kuc Ewa Sanocka Katarzyna Roman Mariola Zaborowski Mateusz Boguska Edyta

 

Opiekunami sekcji uczniowskich byli następujący nauczyciele:

Ø      Sekcja biologiczna - Bożena Gorczyca

Ø      Sekcja współczesna - Lucyna Burkiewicz

Ø      Sekcja plastyczna - Beata Klecha

Ø      Sekcja językowo-korekcyjna - Alina Król

Ø      Sekcja tłumaczeń - Justyna Szczerbowska

Ø      Sekcja historyczna - Dorota Wawrowska

Ø      Sekcja informatyczna - Zbigniew Biegański

Ø      Sekcja geograficzna - Elżbieta Malinowska

 

Projekt „Miłomłyn O.K.” , którego celem było opracowanie przez młodzież monografii Miasta i Gminy M iłomłyn  koordynowała Grażyna Puczkowska.

 

Autorzy monografii dziękują za współpracę i życzliwą pomoc mieszkańcom naszej gminy, a szczególnie panu Gustawowi Brzezinowi, pani Bożenie Dobrzenieckiej, pani Justynie Piotrowskiej, panu Sławomirowi Szabelskiemu, panu Jerzemu Wacławskiemu oraz pracownikom Urzędu Miasta i Gminy.

 

 

WSTĘP

Przedmiotem naszej pracy jest przedstawienie monografii Miasta i Gminy Miłomłyn. Motywy, które skłoniły nas do jej napisania, to przede wszystkim silne emocjonalne więzi łączące nas z Miastem i Gminą Miłomłyn, gdzie mieszkamy, wychowujemy się i uczymy. Gminę wyróżnia przede wszystkim piękna przyroda, która wpływa na nasz spokój, daje moc do działania, odradza naszą duszę, przynosi ukojenie i ulgę naszym starganym nerwom, wzbogaca nas o nowe wartości. Bez kontaktu z przyrodą, jej unikalnym i jedynym pięknem, człowiek nigdy nie osiągnąłby szczytów nauki, techniki i kultury.

,,...człowiek jako cząstka przyrody

jest od niej zależny we wszystkich

potrzebach i koniecznościach swego

życia materialnego i duchowego.....”

(prof. Wł. Szafer – wielki polski przyrodnik)

 

Miasto Miłomłyn i jego okolice sama przyroda stworzyła dla turystyki. Szczególnie przyciągają: piękne jeziora, lasy, bogata fauna i flora, liczne zabytki historyczne, dziesiątki szlaków drogowych, rowerowych i wodnych, wiele ośrodków wczasowych, pięknych miejsc na obozowiska, setki uroczych zatok, leśnych ostępów i zagajników.

Praca składa się ze czterech rozdziałów merytorycznych.

Pierwszy rozdział poświęcony został historii Miasta i Gminy Miłomłyn, drugi przedstawia środowisko geograficzne, trzeci faunę i florę, czwarty współczesność.

Monografia zawiera również streszczenie w języku niemieckim oraz bogatą galerię zdjęć.

Poszczególne rozdziały opracowywały sekcje uczniowskie: geograficzna, historyczna, biologiczna, współczesna, plastyczna, tłumaczeń, informatyczna  i korekcyjno-językowa.

Podczas gromadzenia informacji korzystaliśmy z różnych źródeł bibliotecznych, internetowych, archiwalnych, dokumentów Miasta i Gminy Miłomłyn, z prywatnych zbiorów Pana Gustawa Brzezina mieszkańca naszej gminy. Przeprowadzaliśmy wiele wywiadów   z  mieszkańcami.

Mamy nadzieję, że ta praca ukaże piękno i atrakcyjność miejsca, w którym mieszkamy i zachęci do bliższego poznania Miłomłyna i jego okolic.

 

 

HISTORIA MIASTA I GMINY MIŁOMŁYN

 

 Na przełomie XIII i XIV wieku zakon krzyżacki rozpoczął akcję osadniczą, która miała charakter zorganizowany i systematyczny. Krzyżacy podzielili puszczę, która ciągnęła się od Dzierzgonia do Kurzętnika, od Morąga po Olsztynek i od granic Warmii do Ostródy na większe okręgi administracyjne zwane komturstwami i mniejsze zwane komornictwami lub domenami.

Jednym z komturstw było komturstwo dzierzgońskie i na jego obszarze, w części środkowej, powstało jedno z najstarszych miast na Mazurach - Miłomłyn, któremu w 1335 r., komtur dzierzgoński Hartwig nadał herb i przywilej lokacyjny na prawie chełmińskim.

Przed założeniem miasta w 1335 roku Krzyżacy mieli tu warownię strzegącą przejścia między jeziorami. Warownia została usytuowana w pobliżu osady pruskiej Liwa. Ze względu na obronność Miłomłyn zlokalizowano na półwyspie.

Na początku XIV wieku Krzyżacy w Miłomłynie zbudowali zamek i młyn na rzece Liwie. Znaczenie gospodarcze młyna było ogromne, Krzyżacy przedkładali młyn nad znaczenie zamku obronnego. W początkowym okresie XIV w. Zakon osiedlał w Miłomłynie kolonistów niemieckich pochodzących z Turyngii i Saksonii

Pierwotna nazwa miejscowości brzmiała Młyn nad Liwą, co miejscowy dialekt niemiecki przekształcił na Liebemuhle, a Polacy przetłumaczyli na Miłomłyn.

Herb miasta jest ściśle związany z jego nazwą. Przedstawia zębate koło młyńskie, a w środku symbol Zakonu- krzyż.

W czasach krzyżackich Miłomłyn cały czas podlegał komturowi dzierzgońskiemu. Najstarszy przywilej miasta z 1335r. określał prawa sołtysa Tylego z Horzogenwalde, któremu zgodnie z prawem chełmińskim nadano ziemię przy jednoczesnym zwolnieniu go od podatków na okres 13 lat. Ponadto przywilej zezwalał sołtysowi i jego spadkobiercom warzyć i sprzedawać piwo. Opłacanie podatków przez mieszkańców następowało corocznie na Matkę Boską Gromniczą.

W początkach istnienia miasta właściwym dla mieszkańców sądem był sąd w Dzierzgoniu. Ale już w drugiej połowie XIV wieku Miłomłyn miał swoją ławę, czyli sąd miejski.

W wiekach XIV i XV państwo krzyżackie prowadziło liczne wojny, Miłomłyn także targany był niepokojami wojennymi. Stanowił on dla Krzyżaków jedną z baz wypadowych.  W 1414 do miasta na krótko wtargnęli Polacy. W latach pięćdziesiątych XV wieku Miłomłyn wraz z załogą poddał się powstańcom Związku Pruskiego. Jednakże po kilku miesiącach znów przeszedł pod zarząd krzyżacki. Warto odnotować, iż na dokumencie traktatu toruńskiego z 1466 roku znalazła się pieczęć szlachcica z Miłomłyna Johannesa de Kadeyna.  Po sekularyzacji zakonu krzyżackiego i utworzeniu Prus Książęcych (1525) zlikwidowano komturstwa i utworzono starostwa. Miłomłyn był jednym ze starostw zwykłych, których zadaniem było rozwijanie produkcji rolnej. Podział administracyjny z 1752 roku podzielił Prusy na siedem wielkich powiatów. Wtedy to Miłomłyn utracił na zawsze prawa oddzielnego starostwa i został przyłączony do powiatu morąskiego, a od 1818 – ostródzkiego.

Trzecie dziesięciolecie XVII wieku zapoczątkowało szereg niepomyślnych dla miasta wydarzeń. We wrześniu 1628 roku wojska szwedzkie zajęły miasto, dokonując w nim wielu spustoszeń. Wojny szwedzkie przyczyniły się do jego upadku.

Po powstaniu Królestwa Pruskiego, a właściwie w latach trzydziestych XVIII wieku, wydano zarządzenie uniemożliwiające kolonizację polską. Zaczęto rugować język polski z urzędów i sądów. Jedynie w szkole i w kościele zachowano mowę polską do końca XIX stulecia.

W styczniu 1807 roku miasto zajęli Francuzi, następnie Francuzi i Rosjanie. Mieszkańcy na ogół niechętnie przyjmowali wojska napoleońskie, gdyż na nich głównie spoczywał ciężar kwaterunku, danin i kontrybucji.

Gdy minął kryzys spowodowany wojnami napoleońskimi, szukano sposobów na przezwyciężenie marazmu gospodarczego. W 1860r. otwarto Kanał Ostródzko- Elbląski, zbudowany według projektu holenderskiego inżyniera A. Steenke. W roku 1893 zbudowano linie kolejową łączącą Miłomłyn z Elblągiem i Ostródą. Miłomłyn wyrósł wtedy na ważny ośrodek handlu drewnem.

Na początku XX wieku zbudowano w Miłomłynie tartak parowy i stocznię naprawy statków rzecznych. W cegielniach produkowano cegłę, którą sprzedawano głównie w Elblągu, Królewcu i Ostródzie.

Na Mazurach w XIX wieku nasiliła się germanizacja ludności polskiej. Około 1900 roku Polaków  zaczęto nazywać Mazurami. Jednakże germanizacja nie przyniosła zamierzonych efektów. Na inspekcji szkół w ewangelickiej parafii miłomłyńskiej  w marcu 1827 roku stwierdzono, że 771 dzieci podało jako język ojczysty niemiecki, a 874 – polski. Jedenaście lat później odbył się w Miłomłynie synod pastorów diecezji ostródzkiej. Odprawiono wówczas polskie nabożeństwo, a w czasie obrad występowano w obronie mowy polskiej. Pastor Karol Ludwik Szczęsny z Olsztynka wygłosił referat opracowany przez obecnego na tym synodzie Gustawa Gizewiusza, kaznodzieję z Ostródy, jednego z najbardziej gorliwych obrońców mowy polskiej na Mazurach. Spośród pastorów miłomłyńskich oddanych sprawie polskiej z końca XVIII i początków XIX wieku wymienić należy Krzysztofa Gotschewskiego, który wcześniej pełnił funkcję organisty w Ostródzie, Jana Grzywacza, polskiego diakona z Zalewa i rektora tamtejszej szkoły partykularnej oraz Jana Wronę, który przetłumaczył na język polski i wydał „Nowy elementarzyk...” Weissa.

U schyłku XIX i na początku XX wieku liczba Polaków w Miłomłynie poważnie się zmniejszyła, co było głównie przejawem nasilającej się germanizacji. Mimo to i w wieku XX od duchownych wymagano znajomości języka mazurskiego, to znaczy polskiego.

Pierwsza wojna światowa, której ważne rozstrzygnięcia miały miejsce w okolicach Olsztynka, wpłynęła negatywnie na rozwój Miłomłyna. Zakwaterowane tu zostały wojska pruskie, które należało wyżywić, czego ciężar odczuła bezpośrednio ludność.

Kolejne niepowodzenia miasta wynikały z wielkiego kryzysu gospodarczego lat 1929 – 1933. wtedy to wielu mieszkańców wyemigrowało do zagłębia węglowego w Westfalii.

 Zniszczenia, jakie odniósł Miłomłyn w wyniku II wojny światowej, a szczególnie w pierwszych miesiącach po jej zakończeniu, oszacowano na 90%. Spowodowały one utratę praw miejskich i  zaliczenie go w 1945 roku do wsi. Liczba ludności z 2334 osób w 1939 r. zmalała do 430 osób w 1946.

Prawa miejskie odzyskał Miłomłyn dopiero w 1998 roku.

 
 

KRONIKA WYDARZEŃ HISTORYCZNYCH

 Wiek IV

 

Wiek XIV w historii Miłomłyna to budowa warowni, później zamku i kościoła oraz rozbudowa osady miejskiej.   Pierwsze wzmianki o Miłomłynie pochodzą z 1315 r. Z 1323 r. znajdujemy zapiski o proboszczu parafii miłomłyńskiej - niejakim Ludwiku. Prawa miejskie Miłomłyn otrzymał w 1335 r. od komtura zakonu krzyżackiego Hartwiga (Hartung von Sonnenborn). Herb miasta jest ściśle zespolony z jego nazwą. Przedstawia zębate koło młyńskie, a w środku symbol zakonu - krzyż. Jest to tzw. herb mówiący - urobiony od nazwy. najstarszy znany przywilej miasta z 1335 r. określał prawa lokatora - sołtysa Tylego z Herzogenwalde. Już po uzyskaniu praw miejskich w 1335 roku rozpoczęło się normalne życie i dalszy rozwój miasta, w tym ugruntowanie władzy miejskiej i kościelnej. Ośrodkiem skupiającym władzę był zamek, który miał nazwę Haus Liebemühl (Dom Miłomłyna).

 

 Wiek  XV

 

W XV wieku stosunki polityczne polsko- krzyżackie stawały się coraz bardziej napięte. Zakon, korzystając z pomocy zachodu, szczególnie papieża i cesarza, rósł w potęgę i nie bardzo liczył się z Królestwem Polskim Władysława Jagiełły. Obie strony przygotowywały się do rozstrzygającej wojny, gromadząc zastępy wojsk oraz odpowiednie zapasy żywności. W latach 1391 – 1393 na zamku miłomłyńskim przebywał Wielki Mistrz Konrad von Wallenrodt, a w 1408 sam Wielki Mistrz Urlich von Jungingen. Nic w tym dziwnego, bowiem Miłomłyn i jego zamek były doskonałą i dobrze zorganizowaną bazą wypadową na ziemie polskie.

Rok 1400 – W Miłomłynie działał już samodzielny dekanat należący do diecezji pomezańskiej w Kwidzu. Miasto było również siedzibą archiprezbitera, którym był wówczas ksiądz Odart Rosenheyn.

Rok 1406 – Rozpoczęto budowę ratusza, który w późniejszych latach ucierpiał w czasie pożarów (był drewniany) i w 1692r. został rozebrany.

Rok 1410 – Bitwa pod Grunwaldem – wojska krzyżackie zostały rozgromione przez połączone siły zbrojne polsko-litewsko-ruskie. Po bitwie grunwaldzkiej masy wojsk polsko-litewskich przeciągnęły przez Ostródę i Miłomłyn-Dierzgoń po drodze do Malborka. Przez cztery lata obecności tych wojsk na ziemi Zakonu Miłomłyn poniósł duże straty. Spalono w tych stronach 35 wsi i 5 drewnianych kościołów, a straty samego miasta wyniosły około 5200 marek.

Rok 1414 – Pierwszy raz Miłomłyn zajęli Polacy i spalili go, ale zamku nie zdobyli. Była to wojna głodowa, bowiem zarówno Krzyżacy jak też Polacy, niszczyli sobie wzajemnie zasiewy i zbiory, powodując głód ludności. Kolejne zawierane rozejmy z Krzyżakami w Toruniu i w Mełnie k/Radzynia były niekorzystne dla Polski, stąd też nadal trwały walki na pograniczu Mazowsza i Prus w latach 1419-1422.

Rok 1423 – Na wakujące stanowisko proboszcza w parafii św. Bartłomieja w Miłomłynie nie chciał się zgodzić ks. Dawid, uzasadniając to tym, że parafia jest mała i nie zdoła utrzymać proboszcza. Sugerował on, aby Miłomłyn był wikariatem, do którego dojeżdżałby ksiądz z sąsiedniej parafii. Kiedy Wielki Mistrz Zakonu w Malborku nie doczekał się pozytywnej odpowiedzi z Rzymu, nakazał, by obie parafie obsługiwał ks. Thomas Lessner z kaplicy zamkowej.

Rok 1435 – Do tego roku trwały niszczące walki polsko-krzyżackie. Zakon, wyczerpany finansowo, podczas tych wojen zaostrzył ściąganie podatków na swoich ziemiach i stąd też szlachta oraz miasta zorganizowały w 1440r. Związek Pruski, który wypowiedział mu wojnę.

Rok 1437 – Pierwszy wielki pożar zniszczył miasto.

Rok 1440 – Związek Pruski organizuje się. Są w nim przedstawiciele: Ostródy- Paul Morteck, Dąbrówna- Michael Schorling i Olsztynka- Niclos Meltezer. Do roku 1454 trwają zażarte walki między powstańcami a Zakonem i poszczególne miasta przechodzą z rąk do rąk.

Rok 1454 – Miasto i zamek poddają się powstańcom Związku Pruskiego w październiku 1454r. Trwało to niedługo, bowiem w następnym roku Miłomłyn znów wpadł w ręce Zakonu.

Rok 1454 – Delegacja Związku Pruskiego z Janem Bażyńskim, chorążym ostródzkim na czele, stanęła przed królem Kazimierzem Jagiellończykiem z prośbą o włączenie Prus do Polski. Krzyżacy utrudniali wtedy handel z Polską, nakładali duże podatki, opornych skazywali na śmierć albo zagarniali ich majątki. Buntowały się miasta: Gdańsk, Toruń oraz cała ludność Prus. Kazimierz Jagillończyk wypowiedział Krzyżakom wojnę, która trwała 13 lat, do 1466 roku. Pierwsza bitwa pod Chojnicami skończyła się klęską wojsk polskich, dlatego też król powołał wojska najemne. Wreszcie po bitwie nad Jeziorem Żarnowieckim zwycięstwo przechyliło się na stronę polską. W konsekwencji tych wydarzeń Wielki Mistrz Zakonu zawarł z Polską pokuj w Toruniu w 1466 roku. Na mocy tegoż Polska odzyskała pomorze z Gdańskiem i Toruniem, a także Ziemię Chełmińską i Michałowską oraz Lubawę i całą Warmię, a także Malbork z Elblągiem. Pozostałą część Prus z Królewcem otrzymał Zakon, ale już jako lenno Polski. Niestety, Miłomłyn, Dzierzgoń i Morąg, Dąbrówno i Olsztynek dostały się w ręce Krzyżaków.

Rok 1480 – 8 grudnia miasto, na ręce burmistrza Hansa Mackella otrzymuje woskową pieczęć urzędową z herbem miasta w postaci koła młyńskiego z napisem „Civitas Liebemuhl Sigillum”. Akt 80 – 8 pokoju toruńskiego opatrzony był wieloma pieczęciami, a wśród nich szlachcica z Miłomłyna Johannesa de Kandeyna. 

WIEK XVI

 

Rok 1520 – Po pokoju toruńskim Krzyżacy nie wywiązywali się ze swoich obowiązków jako lennicy wobec Polski, dlatego też w 1520 roku wojska polskie uderzyły na Prusy. Wojnę tę nazwano „ Reiterkrieg”, bowiem konnica polska szybko opanowała kolejno Dąbrówno, Olsztynek i Miłomłyn, które zostały spalone, a na zamku w Miłomłynie osadzono

100-osobową załogę. Polacy zajęli również Morąg, Pasłęk i Miłakowo, a nawet oblegli stolicę Zakonu, Królewiec. Sytuację tę wykorzystali Krzyżacy, bowiem Polacy wbili się tylko wąskim klinem po Królewiec, natomiast flanki tego klina były w rękach Krzyżaków. Stąd też komtur ostródzki Schlick, przy pomocy kapitana wojsk krzyżackich z Iławy Paula Fasalta, dostali się do Miłomłyna i poprzez kościół, unieszkodliwiając odźwiernego, przeszli do zamku, wycinając w pień śpiącą jeszcze polską załogę. Było to w październiku 1520 roku, zaledwie dziewięć czy dziesięć miesięcy po zajęciu Miłomłyna przez wojska polskie.

Rok 1525  – Widząc powagę sytuacji, książę Albrecht mimo pomocy papieża i cesarza, zwrócił się do króla polskiego Zygmunta Augusta z prośbą o zawarcie pokoju. W kwietniu 1525 książę Albrecht złożył królowi polskiemu na rynku krakowskim hołd. Położył swój plan sekularyzacji Prus. Prusy przyjmą naukę Lutra i pozostaną nadal pod zwierzchnictwem Polski. Król polski zaakceptował te warunki, a książę Albrecht wziął  się do reorganizacji administracji oraz narzucił poddanym nową religię luterańską. W tym przełomowym roku w Miłomłynie powstaje parafia ewangelicka, a pastorem zostaje ks. Balcer, który urzędował do 1540 roku.

Rok 1552 – Miłomłyn zostaje miastem powiatowym, a jednym ze starostów był Albrecht von Finckenstein, magnat pruski, który pożyczył księciu 10 tysięcy grzywien. Po jego śmierci starostą został jeden z synów imieniem Feliks.

Lata 1567 – 1587  - Na zamku miłomłyńskim urzędują kolejno dwaj ostatni biskupi protestanccy: Jerzy Wenediger do 1574, a następnie Jan Wigand do 1587 roku. Obaj zostali  pochowani w Miłomłynie za kościołem. Wenediger ma na tylniej ścianie kościoła epitafium następującej treści: „Epitafium wysokiego poważania w Bogu szlachcica i ku czci zasłużonego i wysoce wykształconego Jerzego Wenedigera, Doktora Pisma św. i Pomezańskiego biskupa, który błogosławiony w Bogu zasnął 3 X 1574 roku”. Biskup Wigand przeżył 64 lata i również po śmierci pochowany zastał w Miłomłynie przy kościele. Po ich śmierci diecezja pomezańska przestała istnieć, a w późniejszym czasie przeniesiona została do Królewca.

Rok 1570 – W drodze do Ostródy przez Miłomłyn przejeżdżał sam książę Fryderyk Albrecht. Widząc ogromne zniszczenie wojenne, przydzielił miastu duże ilości materiałów budowlanych. Zapowiedział również duże ulgi budowlane w podatkach, tym bardziej, że już 5 lat wcześniej na dobitkę nawiedziła miasto groźna dżuma, wyrządzając duże straty w ludziach. Historycy podają, że wiele domów stało pustych na skutek dużej śmiertelności mieszkańców.

W latach 1582 – 1591 wybuchły dwa groźne pożary, a straty były bardzo dotkliwe, bowiem zabudowania jeszcze w tym wieku były kryte słomą i trzciną i to nie tylko miejskie, ale również zamek i przyzamkowe spichrze i młyny. Dopiero w XVII wieku na skutek rozporządzenia księcia, pospiesznie wymieniano pokrycia dachowe na dachówkę ceramiczną. Ażeby zamknąć dzieje Miłomłyna po 1525 roku, czyli po ustanowieniu władzy świeckiej w Prusach, nie można zapomnieć o tym, że władze książęce potrafiły wynagrodzić hojnie wszystkich, którzy w wojnie 13- letniej wykazali swoje przywiązanie do Zakonu, a i później, po 1525 roku, do książęcej władzy świeckiej. I tak kapitan Fasolt otrzymał wsie Książęcy Las i Stradomno w powiecie iławskim oraz Jaśkowo, Wieniec i Skarpę w powiecie Miłomłyn. Majątek Karnity dostał rycerz Sebastian von Schoneich w 1559 roku, a majątek Gil -  Hans von Balz. Mieszkańcy Miłomłyna nie zostali nagrodzeni, bowiem miasto należało do Związku Pruskiego, a przyszłe wieki XVII, XVIII, XIX, to same nieszczęścia – okres wojen szwedzkich, napoleońskich, ciągłe pożary i nieodłączna dżuma.

 

WIEK XVII

 

Rok 1602 -  W Budzisku koło Miłomłyna powstała huta szkła, która produkowała szkło okienne i lustrzane dla Miłomłyna oraz sąsiednich miast, szczególnie dla Ostródy. Szkło trafiało również na eksport. W tym roku panowała w Miłomłynie dżuma, powodując śmierć wielu ludzi. Nastąpił zastój w handlu i ogólny głód.

Rok 1605 – Powstała poczta w Słoneczniku należącym wówczas do Miłomłyna (w samym Miłomłynie poczta powstała dopiero w 1744).

Rok 1628 – Podczas wojny polsko – szwedzkiej (1626 – 1629). Szwedzi od strony Urowa wtargnęli do wsi Bynowo, a następnie 26 X weszli z całą armią z królem Gustawem Adolfem do Miłomłyna. Jego żołnierze spalili miasto, ograbili mieszkańców i zniszczyli kościół, w którym stacjonowało 100 żołnierzy wraz z końmi. Jeden pułk szwedzki pod wodzą pułkownika Baudisa poprzez Liwę i lasy chciał przejść w kierunku Ostródy. W Piławkach w wąwozie, gdzie stał młyn wodny, urządził zasadzkę hetman Koniecpolski. Cały pułk szwedzki został rozgrabiony – 250 Szwedów poległo, a pozostali wraz z pułkownikiem Baudisem zostali wzięci do niewoli. Polacy po tym zwycięstwie wycofali się przed zbliżającymi się wojskami szwedzkimi, które dowiedziawszy się o klęsce Baudisa, ciągnęły w celu opanowania Ostródy.Tam zostawili na kwaterach 1 pułk żołnierzy, a sami wrócili do Miłomłyna na zimowe kwatery. W Piławkach został tylko cmentarz pochowanych żołnierzy szwedzkich. O jego umiejscowienie trwały później spory.

Rok 1653 – Miast spłonęło, pozostał tylko murowany kościół i 4 domy, ucierpiał również ratusz. W tym roku pękła śluza na rzece Liwie, która spiętrzała wodę na wysokość 4 metrów. Pęknięcie nastąpiło na skutek zniszczeń wojennych w czasie najazdu szwedzkiego. Książę pruski nałożył szarwark na poszczególne wsie, ale dopiero po kilku latach odbudowano śluzę na nowo.

Rok 1656 – Przez  zniszczone miasto przejeżdżał do Ostródy książę pruski i widząc ogromne straty, przyznał miastu pomoc w materiałach budowlanych.

Rok 1657 – Pomimo zniszczeń wojennych i pożarów miasto Miłomłyn wśród pruskich miało jeszcze 13 lokatę.

W tym roku król polski zwolnił elektora brandenburskiego z obowiązku składania hołdu Polsce i w ten sposób Prusy Książęce uniezależniły się od Polski.

Rok 1679 – Już w tym roku stacjonował w Miłomłynie garnizon wojskowy w specjalnie wybudowanych koszarach. Rozpoczęto naprawę bram i murów obronnych.

Lata 1683 – 1693 – Wyremontowano ze zniszczeń wieżę i kościół oraz założono drugi dzwon.

Rok 1695 – Po 40 latach odbudowano zniszczony ratusz.

Rok 1682 – W tym roku uruchomiono w Miłomłynie własną cegielnię produkującą cegłę i dachówkę,  bowiem książę pruski zarządził wymianę pokryć dachowych słomianych na ceramiczne.

 

Wiek XVIII

 

Rok 1700 - Znów wybuchł pożar miasta, niszcząc wszystkie zabudowania. Pozostał tylko kościół i dwa domy.

Rok 1710 - Miasto opanowała dżuma, na skutek której jedna piąta mieszkańców zmarła.

Rok 1714 - Burmistrzem Miłomłyna został Reinhold Horn, właściciel wsi Rogowo, która posiadała 10 włók ziemi.

Rok 1720 - Wyremontowano kościół.

Rok 1723 - Połączono urzędy Miłomłyna: magistrat razem z sądem w jednym budynku.

Rok 1725 - Powstał Urząd Notarialny, notariuszem był wówczas sędzia Fryderyk Wilhelm Weber, który poszczególne akta notarialne stemplował pieczęcią: „Notar Civitatis Liebemühl juraty”. Wszelkie akty obrotu ziemią oraz inne sprawy były prowadzone przez Urząd Notarialny. W urzędzie tym prowadzono archiwum tych akt.

Rok 1740 - Sąd miejski został zniesiony. Na środku rynku zbudowano studnię miejską.

Rok 1744 - Miłomłyn według spisu ludności liczył sobie: 584 osoby, z tego obywateli:

111 mężczyzn i 146 kobiet, 111 synów i 125 córek, ogółem 493 osoby i służba: 23 osoby mające 68 dzieci z tego: 27 chłopców i 41 dziewcząt. Na roczne utrzymanie tej liczby mieszkańców trzeba było zabić:31 sztuk wołów, 10 krów, 29 cieląt, 12 świń, 16 owiec, 16 jagniąt oraz 50 sztuk prosiąt. Dane te podał historyk E. Hartman. Jako Strażnica Pocztowa powstała poczta.

Rok 1751 - Sporządzono plan Miłomłyna, który jednak nie zachował się w magistracie miasta i dopiero w 1808 roku mierniczy z Królewca Cassius nakreślił nowy plan

W latach 1752-1817 Miłomłyn stracił status powiatu. Należał do powiatu morąskiego.

Rok 1758 - Do Miłomłyna weszły wojska rosyjskie sprzymierzone z Austrią. Stacjonujący tu żołnierze rosyjscy wyrządzili wielkie szkody, a rezydujący gubernator Prus rosyjski gen. von Korff robił swoje porządki. Prusy pod okupacją rosyjską nazywano „Nowa Prussia”.

Rok 1764 - Po wojnie siedmioletniej między Prusami i Austrią (1756-1763) skończyła się okupacja Prus przez wojska rosyjskie, na skutek zawarcia przymierza między Prusami i Rosją.

Rok 1772- Nastąpił I rozbiór Polski, Warmię i Mazury przejęli Prusacy.

Rok 1789  - Powstała pierwsza apteka w Miłomłynie.

Wiek XIX

 

Jest to wiek  szczytowego  rozwoju miasta. Wiele inwestycji powstało na skutek wizytacji Miłomłyna przez wysoko postawione osobistości ówczesnych Prus oraz zaradności władz miejskich.

W roku 1800 miasto posiadało 141 domów, 75 stajni i 96 stodół oraz kilka budynków użyteczności publicznej, w tym: kościół, szpital, szkołę, ratusz, aptekę i pocztę.

Początki tego wieku były dla miasta fatalne w związku z przesuwaniem się armii francuskiej na wschód. Cofające się wojska pruskie tutaj, na Prusach, znajdowały odpoczynek i wyżywienie. Zewsząd ściągano zboże i żywiec dla wojska a nawet we wsi  Budzisko koło Miłomłyna uruchomiono piekarnię chleba po byłej hucie szkła. Zaledwie wojska pruskie wycofały się z Miłomłyna  dalej na wschód, już zaczęli nadciągać Francuzi.

Rok 1807 - 8 stycznia do Miłomłyna wkroczył cały pułk piechoty francuskiej, a nazajutrz drugi pułk. Niebawem nadciągnął cały korpus marszałka Bernadotte 24 tys. żołnierzy i zakwaterował się w mieście i okolicznych wsiach. Dopiero w końcu stycznia opuścił Miłomłyn udając się do Pasłęka. W tym czasie francuscy żołnierze spalili kolejno wszystkie płoty drewniane w mieście, ażeby się ogrzać i ugotować pożywienie. Na ich miejsce wkroczyli znów Prusacy i Kozacy pod wodzą gen. von Essena,ale też nie na długo, bowiem już 7 lutego wrócili Francuzi i rozłożyli się na zimowe leże (kwatery).

Rok 1808 - pastorem kościoła św.Bartłomieja w Miłomłynie zostaje Jan Wrona, który przetułmaczył na język polski "Nowy elementarzyk", to jest abecadło do czytania i pisania. Był orędownikiem utrzymania języka polskiego w kościele i w urzędach, mimo postępującej germanizacji Prus. Zmarł w 1814 roku.

Początek roku 1813-znów wracają przez Miłomłyn  Franuzi spod Moskwy, ale już nie jako zwycięzcy.Za nimi wkraczają wojska rosyjskie. Nadal miasto i okoliczne wsie ponoszą ciężar kwaterunku, wyżywienia i rabunków ze strony obcych wojsk.

Rok 1817- W Litwie urodził się Goffryd Bendziułła, poeta i bibliotekarz, rolnik z zawodu,który pisał wiersze i korespondencje do wydawnictw Marcina Gersa i Jana Karola Sembrzyckiego w Ostródzie. Mimo germanizacji prowadził on polską bibliotekę w Litwie.

Rok 1818 - Gmina Miłomłyn została przeniesiona z Morąga do starostwa w Ostródzie.

Według statystyk, w okresie od 1818 roku do 1883, w Miłomłynie wybuchło 30 pożarów, które zniszczyły 282 budynki. Spaliło się wiele sztuk bydła, koni, owiec i świń. Ponadto w tym wieku trzykrotnie wybuchła cholera, która spowodowała śmierć 101 osób w 1855roku, 9 osób w 1866 i 10 osób w 1870 roku.

Rok 1827 - W czasie inspekcji szkół w ewangelickiej parafii miłomłyńskiej w marcu tegoż roku stwierdzono, że za ojczysty język 771 dzieci uznało niemiecki, za ojczysty język 874 dzieci uznało polski.

Rok 1829 - Nastąpiła druga powódź w mieście , na skutek przerwania wałów ochronnych w Młyńskim Stawie(Muhleteich).Woda zalała ogrody warzywne na wysokość 1 metra. Władze miasta musiały sprowadzić z Elbląga specjalistę, który nadzorował budowę nowych wałów ochronnych.

Rok 1831 - Po upadku powstania listopadowego w Polsce grupa powstańców pod wodzą gen.Rybińskiego dotarła do Miłomłyna , gdzie przebywała 1 dobę. Większe grupy powstańców polskich szukających schronienia na terenie Prus, zostały rozbrojone i przekazane Rosjanom, którzy wszystkich zesłali na Syberię.

Rok 1834 - W Ostródzie powstała gazeta ostródzka ,,Osterode Zeitung"

Rok 1838 - W Miłomłynie 18 maja odbył się synod pastorów z diecezji ostródzkiej. Nabożeństwo odbywało się w języku polskim, gdyż na 6 tys.parafian, jedną trzecią stanowili Polacy.

Rok 1841 - W Miłomłynie powstało nadleśnictwo.

28 października 1844 rozpoczęto budowę wielkiej inwestycji Kanału Ostródzko- Elbląskiego. Budowę rozpoczęto w miejscowości Sonenhof, obecny Przejazd. Było to dzieło inżyniera hydrotechnika Jakuba Georga Steenke, który w latach 1837-1844 opracował dokumentację tego skomplikowanego przedsięwzięcia (inż.Steenke był z pochodzenia Holendrem). Miłomłyn był centralnym punktem tej inwestycji. Całość szlaku wynosi 147 km. Kosztował 5,8 miliarda marek.  Budowę zakończono w 1860r.,ale mimo że ruch statków od Iławy do Elbląga już trwał, to w 1874-1881 roku przebudowano kanał między Całunami i Jeleniami. W 1872 roku zakończono szlak między Miłomłynem a Ostródą, a od 1872-1876 zbudowaną odnogę do Starych Jabłonek.

Rok 1861 – 10 lipca wybuchł groźny pożar. Spalił się tartak, 19 budynków mieszkalnych, 24 budynki inwentarskie oraz ratusz i szkoła.

Rok 1863 – odbudowano ratusz

Rok 1867 – wybudowano nową szkołę murowaną kosztem 22782 marek (obecnie istniejąca). Szkołę wybudował majster mieszkający w Zalewie nazwiskiem Hoffman. Na brakujące pokrycie dachowe pieniądze w kwocie 6000 marek wyłożył król pruski.

 

Wiek XX

 

Rok 1901 – dnia 31 października nastąpiło uroczyste otwarcie nowego kościoła św. Bartłomieja, którego budowa trwała 3 lata.

Lata 1903 – 1909 – wybudowano połączenie kolejowe Ostróda- Morąg przez Miłomłyn, dzięki staraniom nadleśniczego Wiebecka, pastora Raucha i grafa von Fircensteina. W latach 1902- 1924 burmistrzem Miłomłyna był Niekien, którego córka Ewa Smitd przyczyniła się do rozbudowy miasta wokół placu rynkowego.

 

Życie gospodarcze

Ludność utrzymywała się z pracy zarobkowej w zakładach oraz rzemiośle i majątkach rolnych, a także z obsługi letników podróżujących Kanałem Ostródzko- Elbląskim. Niemałe dochody dawało również runo leśne zbierane latem. Tak ładnie opisane przez dr Ernesta Hermanna życie Miłomłyna nagle przerwał wybuch pierwszej wojny światowej.

Rok 1914- dnia 3 sierpnia rozpoczęła się mobilizacja Wermachtu i przez Miłomłyn co 10 minut przejeżdżały pociągi z wojskiem. W I wojnie światowej z Miłomłyna poległo ponad 100 mieszkańców, którym po 1920 roku postawiono na rynku pamiątkowy pomnik.

Rok 1920- na Warmii i Mazurach 11 lipca 1920 roku   odbył się plebiscyt, niestety przegrany przez Polaków. Trzeba tutaj podać, że w tym czasie Polsce zagrażało śmiertelne niebezpieczeństwo: armie sowieckie stanęły u bram Warszawy. W Miłomłynie  pojawiły się przed 11 lipca napisy: ,, Keine Stimme fur Polen”- ,,Żaden głos dla Polski”.

Rok 1932- w Miłomłynie było 114 katolików, którzy postanowili wybudować własną kaplicę. Inicjatywę tę poparł przybyły w 1923 r. do Miłomłyna nadleśniczy Franz Garthaus z nadleśnictwa Prinzwald (prawdopodobnie katolik). W latach 1931 – 1932 kaplica została wybudowana przy pomocy katolików z Kolonii, a w 1932 katolicki biskup ks. Maksymilian Kaller poświęcił ją, ustanawiając patronkę św. Elżbietę z Turyngii.

Rok 1935 – Miłomłyn uroczyście obchodził 600-lecie nadania praw miejskich. Obchody trwały dwa dni.

Rok 1945 – do ostatniej chwili Niemcy na terenie Prus nie wierzyli, że Rosjan nie uda się powstrzymać, tak jak to było w 1914r. Władze do końca nie zezwalały na ewakuację ludności, dopiero 21.01.1945 roku burmistrz Miłomłyna Richter na własną rękę zarządził ewakuację, było już jednak za późno. 23.01.1945 sowieckie czołgi wkroczyły do Miłomłyna od strony Ostródy. Miasto przestało istnieć, zostało zaledwie 400 osób, starców, kobiet i dzieci. Centrum miasta zostało zniszczone przez wiwatujące wojska sowieckie. Miłomłyn stracił status miasta i dopiero w 1998 roku odzyskał go ponownie.

 

ZABYTKI  MIŁOMŁYNA

 

 Najciekawszym obiektem zabytkowym na terenie Miłomłyna jest kościół pod wezwaniem św. Bartłomieja. Pierwszy został zbudowany  w czasach krzyżackich, prawdopodobnie w 1341r. Dopiero pod koniec XIX w. mieszkańcy Miłomłyna postanowili wznieść nową świątynię. Ponieważ część starej budowli była w dobrym stanie, zdecydowano o budowie kościoła na starym miejscu, zachowując wieżę i część południową. Rozpoczęto zbiórkę pieniędzy oraz wydano broszurę, z której rozpowszechniania uzyskano dochód przeznaczony na wsparcie tego celu. Budowę rozpoczęto w 1898 roku. Budowniczym  kościoła i pastorem - wówczas w zdecydowanej większości ewangelickiej gminie był Franz Albert Rauch. Wszystkie prace ukończono w 1901 roku. Niektóre cenne elementy wyposażenia przeniesiono ze starego kościoła (m.in. ołtarz i ambonę). 

Kościół w Miłomłynie (o wymiarach - długość  35,30 m i szerokość  18,70 m) zbudowany został w stylu neogotyckim. Połączony jest krużgankami z wieżą dzwonniczą, kryty dachówką.

Patronem kościoła jest święty Bartłomiej, syn rybaka, jeden z dwunastu apostołów.  Od pierwszego spotkania z Jezusem, bardzo się z Nim związał. Głosił słowo Boże i nauczał ludzi. Kiedy Zbawiciel został pojmany i ukrzyżowany, Bartłomiej modlił się przez trzy doby.  Po nieoczekiwanym spotkaniu Zmartwychwstałego Jezusa nie odstępował Go do samego Wniebowstąpienia. Bartłomiej wyruszył w drogę, by nauczać ludzi, posiadał dar uzdrawiania. Został powieszony na krzyżu i obdarty ze skóry. Datą śmierci Apostoła jest 24 lub 25 sierpnia (w ostatnią niedzielę sierpnia w Miłomłynie odbywa się odpust).

Nad głównymi drzwiami do świątyni znajduje się drewniana rzeźba przedstawiająca świętego. Wykonana została przez artystę rzeźbiarza Eugeniusza Szczudło, pochodzącego z Miłomłyna absolwenta Gdańskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Na terenie kościoła można obejrzeć kilka ciekawych zabytków. Są nimi:

 

Wieża dzwonnicza sprzed 1335 roku.  Została zbudowana przez Krzyżaków

 przed nadaniem Miłomłynowi praw miejskich. Stanowi obecnie najstarszy zabytek  miasta. Zbudowana wyłącznie z cegły, o grubych murach i rozmiarach 6 m x 6 m. Posiada okienka strzelnicze, co świadczy jej o wykorzystywaniu do celów obronnych. Posiadała 3 dzwony, jeden duży założony w 1901r z napisem:

„Przez ogień wypłynąłem, przez Franza Schilinga odlany zostałem.  W pierwszym roku 20 wieku rolnicy mieli wielką biedę. I w tym kraju brakowało chleba”.

 

„Durch Feuer bin ich geflossen, Frazn Schiling hat mich gegossen. In des 20 Jahrhunderst ersten Jahr, als bei den Bauern grosse Not! Und kein brot in diesen Land war“

 

 

Fragment muru obronnego za kościołem powstał w 1390 roku, a później uległ zniszczeniu i w 1890 roku został niemal całkowicie rozebrany.

Epitafium  zmarłego  biskupa J.Wendedigera umieszczone jest na tylnej ścianie kościoła (obecnie nieczytelne). W przekładzie na język polski brzmiało  tak:,,Epitafium wysokiego poważania w Bogu szlachcica i ku czci zasłużonego i wysoce wykształconego pana Jerzego Wenedigera, doktora Pisma św. i Pomezańskiego  Biskupa, który błogosławiony w Bogu zasnął 3 listopada 1574 roku.”

            Do kościoła św. Bartłomieja  prowadzą dębowe drzwi główne, okute zdobnymi zawiasami oraz dwa skrzydła drzwi bocznych, z których tylko jedne są używane (od strony schodów prowadzących na chór z organami).

            W kruchcie kościoła po prawej stronie znajduje się kamienna chrzcielnica.

Następne drzwi prowadzą do wnętrza kościoła, gdzie po lewej i po prawej stronie  umieszczono dwa duże konfesjonały. Dalej jest nawa główne wraz z ławkami.

            W górnej części kościoła widoczny jest chór wraz z ogromnymi organami,

wykonanymi w Elblągu przez firmę A.Terletzki i inż.Ed.Wittek w 1901 r. Organy posiadają  24 głosy i rzadko spotykany w Polsce puzon. 

 U góry wiszą żyrandole, mniejszy na chórze i większy tuż przed prezbiterium. Sklepienie łukowe wykonane jest z drewna malowanego. Ogrzewany jest podziemną instalacją olejową.

            Prezbiterium i ołtarze znajdują się w środkowej części kościoła. Z prawej strony jest ołtarz Matki Boskiej Częstochowskiej, z lewej ołtarz z kopią obrazu Jezusa Tarnorudzkiego.  Barokowy ołtarz główny, odnowiony w roku 1994, pochodzi z 1718 roku i został wyrzeźbiony przez Isaka Ripę i Jana Döbla z Elbląga. Przeniesiony ze starego pokrzyżackiego kościoła.

            Po prawej stronie kościoła, pod pierwszym witrażem jest zabytkowa ambona (z 1720 r., wyrzeźbiona najprawdopodobniej przez tych samych artystów). Ambona ma pięknie rzeźbione figurki apostołów oraz Chrystusa Zmartwychwstałego. U dołu, na  posadzce ustawiona jest kamienna chrzcielnica z XIV/XV wieku.

Trzy piękne witraże z 1901 roku noszą tytuły: Kazanie na górze, Wniebowstąpienie Pańskie, Pan Jezus błogosławi dzieci.

 

  Na terenie Miłomłyna znajduje się jeszcze jedna świątynia - Kaplica św. Elżbiety Zbudowana w 1931-32 r. przez 114 rodzin katolickich Miłomłyna. Projektantem był architekt z Kolonii  Sonnen- Padernborn.

Katolicy z Kolonii wyposażyli wnętrze kościoła w rzeźbiony ołtarz św. Jerzego z XIII wieku, fisharmonię, witraże, ławki i piec do ogrzewania. W okresie powojennym po 1945 r. wnętrze kościoła było zdewastowane. Ks. proboszcz J. Kowalewski przy pomocy parafian doprowadził kościół do stanu przedwojennego. 17 kwietnia 1999 r. ks. biskup Józef Wysocki dokonał poświęcenia kościoła

Inne zabytkowe obiekty:

Najstarszy dom z 1811r.

Dom p. Piotrowiczów – murowany i odrestaurowany, w latach 1950 widniała na nim data 1811r. Usytuowany przy ulicy Ostródzkiej przed mostem na rzece Liwie. Obecnie data została zniszczona.

 Cmentarz Hugenotów z czasów szwedzkich najazdów na Polskę (za Miłomłynem na wzgórzu, gdzie rośnie kępa dębów).

Szkoła w Miłomłynie zbudowana w latach 1866 – 1867 przez majstra  z  Zalewa nazwiskiem Hoffman, kosztem 22 782 marek plus 6 000 marek z kasy królewskiej z Królewca na pokrycie dachu.

Tartak zbudowany w tym samym czasie.

Budynek nadleśnictwa państwowego z 1842 roku.

 

 Budynek poczty.

 

  Na terenie gminy Miłomłyn znajduje się zamek w Karnitach - dawny zespół pałacowo-parkowy usytuowany malowniczo nad jeziorem Kocioł, 13 km na zachód od Miłomłyna i około 27 km na północny zachód od Ostródy. Przed 1945 r. założenie pałacowo-parkowe zwane było Kleinen Karnitten (Małe Karnity), dla odróżnienia od wcześniej lokowanego folwarku Gross Karnitten (Duże Karnity), położonego w oddaleniu około 1 km w kierunku wschodnim, przy tej samej drodze.

            Karnity długi czas pełniły funkcję folwarku w większych dobrach ziemskich, a po raz pierwszy wymienione są w 1349r. w przywileju wsi Bożęcin. Pierwotnie był to folwark zakonny, który po wojnie trzynastoletniej, w roku 1470, został nadany wraz z innymi dobrami ziemskimi Hansowi von Schönaich, dowódcy wojsk zaciężnych, za służbę w wojsku krzyżackim.

            Ród Schönaichów pochodzący ze Śląska władał dużmi dobrami, z siedzibą w Borecznie, około 300 lat. Po 1815 r. folwark w Karnitach wraz z dobrami został sprzedany przedstawicielowi rodu pochodzącemu z Rygi, baronowi von Albedyll. Rodzina ta prosperowała tu bardzo dobrze, skoro w początkach dwudziestego wieku w kluczu dóbr było pięć majątków ziemskich, w części pod zarządem,  w części dzierżawionych, a obszar własności ziemskiej wynosił prawie 2300 ha. Von Albedyllowie byli właścicielami dóbr do lat  dwudziestych XX wieku, kiedy to drogą małżeństwa własność przeszła na ród von Günther.

            O wcześniejszym dworze w Karnitach wiadomo, że został spalony, podobnie jak siedziba dóbr w Borecznie, podczas wojen polsko-szwedzkich około 1635 r. Obecny pałac w Karnitach wzniesiony został w 1856 roku w stylu neogotyckim. Całe założenie pałacowo-parkowe jest wyjątkowe pod względem uroku kompozycji, utrzymane w duchu romantyzmu. 

Pałac usytuowany jest bardzo blisko brzegu jeziora Kocioł, wybudowany na kamiennej podmurówce, w całości obłożony cegłą klinkierową. Bryła malowniczo zróżnicowana, jedno-, dwu- i trój- kondygnacyjna, z oktogonalną wieżą narożną od strony podjazdu i czteroboczną od strony jeziora.

Po północnej stronie pałacu położony był kompleks zabudowań gospodarczych z mieszkaniami dla służby, wozownią, stajniami, a przede wszystkim duża, bardzo efektowna ujeżdżalnia. W ujeżdżalni zachowała się otwarta, podwieszona więźba drewniana o bardzo pięknej i bogatej snycerce. Całość romantycznego „obronnego” założenia dopełniały, obecnie już nieczytelne, obwarowania z bastionami, wkomponowane w obszar przypałacowego, rozległego parku krajobrazowego. Na wzgórzu, w części południowej parku, usytuowany jest cmentarz rodowy dawnych właścicieli majątku. Podobno ostatnia właścicielka Christa von Günter, z domu von Albedyll, popełniła samobójstwo na wieść o zbliżającym się froncie radzieckim.

Po wojnie pałac wykorzystywany był jako ośrodek wypoczynkowy. Na terenie dawnych sadów, w części południowej parku wybudowano domki letniskowe. Od 1995 r. pałac wraz z parkiem jest własnością prywatnej firmy, która urządziła tu całoroczny hotel.    

 

 KANAŁ OSTRÓDZKO - ELBLĄSKI

 

             Kanał Ostródzko-Elbląski, zwany również "Elbląskim" jest unikalnym systemem wodnym łączącym kilka zachodniomazurskich jezior z Zalewem Wiślanym. Oryginalność polega na pokonywaniu 100-metrowej różnicy poziomów wody przy pomocy systemu śluz i pochylni. Te ostatnie są szynowymi urządzeniami wyciągowymi napędzanymi mechanicznie siłą przepływu wody.

 

 Ten światowej klasy zabytek sztuki hydrotechnicznej, zaprojektowany przez holenderskiego inżyniera Jakoba Georga Steenke na pocz. XIX w. na dworze Fryderyka I i II w celu gospodarczego połączenia wodnego Prus Wschodnich (niem. "Oberland") z Bałtykiem - prawie 20 lat czekał na rozpoczęcie budowy, (1825-1844). Znacznie krócej trwała sama budowa, bo tylko 8 lat. Od 1852r, między Iławą a Elblągiem zaczął kursować parowiec iławskiego armatora "Reederei Kardinal", a później również firmy "Reederei Matzmor"; (parowce śrubowe "Martha" i "Ernst").

Odcinek Miłomłyn - Ostróda otwarto oficjalnie dopiero w 1860 r., mimo iż pierwszy statek z Elbląga przypłynął kanałem do Ostródy już w 1856 r. Ostatni odcinek systemu kanałów z Ostródy do Starych Jabłonek przez Jez. Pauzeńskie oddano dopiero w 1873 r. Niemal równoległe uruchomienie konkurencyjnej linii kolejowej osłabiło gospodarcze znaczenie kanału, jednak do 1912 r. służył on wyłącznie transportowi płodów rolnych, drewna i artykułów przemysłowych.

Poza spławem drewna do transportu służyły barki produkowane w elbląskiej stoczni "Schichau-Werft" oraz statki ostródzkiego Urzędu Budownictwa Wodnego. Na statkach tych pływał późniejszy armator (ur, w 1888 r. w Siemianach) Adolf Tetzlaff. Jego przedsiębiorstwo żeglugowe "Schiffs - Reederei Adolf Tetzlaff" obok transportu gospodarczego zainicjowało przewozy turystyczne łodzią motorową "Róża Jezior" (niem. "Seerose").  Po 1927 r. statek "Konrad" zbudowany w stoczni elbląskiej rozpoczął regularne rejsy turystyczne Ostróda-Elbląg.  Przedsiębiorstwo A. Tetzlaffa funkcjonowało do końca 1944 r Działania wojenne 1945 r. spowodowały poważne uszkodzenia techniczne urządzeń kanału.

Z inicjatywy Zygmunta Mianowicza i przy pomocy A. Tetzlaffa w 1948 r. ponownie udrożniono kanał, na którym Żegluga Gdańska wznowiła regularne rejsy turystyczne. W połowie lat siedemdziesiątych tabor pływający przejęła Żegluga Mazurska, a od 1992 r. armatorem jest samorządowy Zakład Komunikacji Miejskiej w Ostródzie „Żegluga Ostródzko-Elbląska".

Kanał Ostródzko-Elbląski o długości 82 km ze względu na funkcjonujące na nim od 1860 roku urządzenia hydrotechniczne jest zaliczany do ewenementów w skali światowej. Różnica poziomów kanału na długości 9,6 km zmienia się o ponad 100 m, które statek pokonuje przy pomocy pięciu napędzanych wodą pochylni (w miejscowościach Buczyniec, Kąty, Oleśnica, Jelenie, Całuny).Całkowita trasa Kanału ma długość 129, 8 km. Na ogół Kanał identyfikuje się tylko z odcinkiem Elbląg - Ostróda (82 km), ma on jednak kilka innych odgałęzień:

-          Ostróda - Iława (48 km)

-          Ostróda - Stare Jabłonki (16, 8 km)

-          Miłomłyn - Iława (31 km).

Za początek Kanału przyjmuje się Jezioro Drużno, natomiast według "Informatora dróg wodnych" kilometraż Kanału rozpoczyna się w punkcie 0,00 w Miłomłynie, by dalej rozgałęziać się w trzech głównych kierunkach:

-          odcinek śluza Miłomłyn (0,00 km) - pochylnia Buczyniec (36,77 km) - Jezioro Drużno (52,00 km), skąd do Zalewu Wiślanego prowadzi trasa o długości 15, 5 km

-          odcinek śluza Miłomłyn (0,00 km) - śluza Ostróda (15,11 km) - Jezioro Szeląg (31, 30 km)

-          odcinek śluza Miłomłyn (0,00 km) - Iława/Zalewo (32,22 km).

Kanał Elbląski obfituje w wiele budowli hydrotechnicznych, składających się na jego trasę techniczną, służących jego utrzymaniu i żegludze. To oryginalne pochylnie, jazy piętrzące, śluzy, wrota ochronne, zwane też wrotami bezpieczeństwa lub przeciwpowodziowymi i inne.

 

Pochylnie

Pochylnia to zespół budowli hydrotechnicznych i urządzeń mechanicznych służących do przeciągania jednostek pływających z dolnego stanowiska kanału na górne i odwrotnie.

 

 Śluzy

Na Kanale Elbląskim funkcjonują cztery śluzy, zbudowane w połowie i w latach 70-tych XIX wieku, a przebudowane w latach 20-30-tych XX w. To śluzy: Miłomłyn, Zielona, Ostróda i Mała Ruś. Dwie pierwsze znajdują się na terenie gminy Miłomłyn,

Do 1861 r. powstały śluzy w Miłomłynie i w Zielonej, zbudowane również jako komorowe, w konstrukcji drewnianej. W 1875 r. zbudowano dwie dalsze w Ostródzie i Małej Rusi, gdzie powielono analogiczne modele śluz komorowych, z tym, źe ich komory wykonano jako murowane z cegły.  Śluzy posiadały komory o długości ok. 29 m i szer. ok. 3.2 m =, Napełniane były przez zastawki we wrotach, uruchamiane ręcznie. Śluzy te funkcjonowały do lat 20/30-tych XX w., kiedy to podjęto program ich modernizacji. W jego efekcie, w latach 1925/26 zbudowano śluzy Miłomłyn i Zielona, zastępując drewniane komory komorami masywnymi, betonowymi. W latach 1931/32 murowaną z cegły komorę śluzy Ostróda zastąpiono betonową. Przemianom tym oparła się jedynie śluza Mała Ruś, która do dzisiaj utrzymała tradycyjne rozwiązania wrót wspornych, drewnianych, otwieranych ręcznie. Utrzymywano tradycyjne systemy napełniania/opróżniania komór śluz - przez zastawki we wrotach, uruchamiane ręcznie.

 Jazy

Istotnym elementem systemu wodnego Kanału Elbląskiego są jazy, w: Miłomłynie, Zielonej, Iławie, Ostródzie, Sambrowie.

Na terenie gminy Miłomłyn znajduje się kilka ciekawych budowli i rozwiązań hydrotechnicznych. O śluzie Miłomłyn wspominaliśmy już wcześniej. Na odcinku Miłomłyn – jezioro Jeziorak - Kanał Ostródzko–Elbląski prowadzony jest groblą – akweduktem ziemnym usypanym przez Jezioro Karnickie. Poniższy rysunek to profil poprzeczny kanału z przepustem utrzymującym stały poziom wód  jeziora z obu stron grobli – wg inwentaryzacji wykonanej w 1914 r. przez radcę budowlanego Johna.

 

 W okolicach wsi Ligi znajdują się wrota ochronne. W  przypadku awarii grobli, którą prowadzony jest kanał, zapobiegają (przez zamknięcie) zalaniu położonych poniżej niego terenów. Równocześnie podtrzymują stały poziom zwierciadła wody w systemie wód jez. Ruda Woda. (Podobną rolę spełniają wrota Zagadki).  Wrota ochronne Miłomłyna mają za zadanie w razie remontu lub awarii śluzy w Miłomłynie, łącznie z wrotami ochronnymi na szlaku wodnym Iława – Miłomłyn, uniemożliwienie spływu wód od strony północnej, tj. od systemu jezior Ruda Woda.

 

WYBITNI MIESZKAŃCY MIŁOMŁYNA

 

W 1475 – 1515 sześciu mieszkańców Miłomłyna studiowało na uniwersytetach, w tym trzech w Krakowie. Znani z imienia wybitni mieszkańcy Miłomłyna to:

-          Karol Kobalski - polski chirurg od 1800r student Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu w Królewcu.

-          Johannes de Kadeyna - szlachcic z Miłomłyna, którego pieczęć herbowa widnieje na dokumencie traktatu toruńskiego z października 1466r.

-          Albrecht von Finckenstein - w 1552r został starostą nowo powstałego powiatu w Miłomłynie.

-          Godfryd Bendziułła z Liwy. Urodzony w Liwie w 1817r – poeta ludowy i bibliotekarz, z zawodu rolnik. Pisał liczne wiersze i korespondencje do wydawnictw. Bendziułła był gorliwym propagatorem Towarzystwa Czytelni Ludowych w Poznaniu. Prowadził w Liwie polską bibliotekę do 1886r. Jego potomek już z polskim nazwiskiem Bendziula, mieszkał w Liwie i w latach 1960-tych wyemigrował do Niemiec.

-          Carolina Clara Antoinette Pauly, córka burmistrza.

-          H. Loebel - nauczycielka z Miłomłyna, wyjechała do Berlina, gdzie napisała   6 książek:

rok 1878 – „Nasze dzieci”, rok 1880 – „Służba państwowa”, rok 1887 – „Katechizm domowy”, rok 1887 – „Koniczynki”, rok 1887 – „Z dawnych czasów Elbląga”, rok 1892 – „Zawsze zielony”.

-          Ernest Zobel – król motyli, urodzony 28.03.1872 r. w Miłomłynie. Urzędnik pocztowy w Ostródzie, później w Berlinie. W latach 1908 – 1945 zebrał 30 tys. motyli; był członkiem Akademii w Królewcu. Ostatnio przebywał w Ostródzie, skąd ewakuował się w 1945r na Zachód, pozostawiając kolekcję motyli, po której ślad zaginął. Jego mieszkanie zajął w 1945r komendant wojenny z Ostródy – Rosjanin.

-          Ewa Schmidt z domu Nicken, córka burmistrza Miłomłyna z lat 1902 – 1924; przyczyniła się do rozbudowy miasta wokół placu rynkowego.

-          Prof. Martin Urban, ojciec zastępcy dyrektora szkoły w Miłomłynie J. Urbana. Od 1950 do 1962 roku kustosz muzeum na zamku Gottorf (Niemcy).

-          Dr Ernest Hartman, historyk, napisał historię Miłomłyna i Ostródy.

-          Georg Jakub Steenke, radca budowlany miasta, urodził się 18.06.1801, a zmarł 22.04.1884r. Budowniczy Kanału Ostródzko – Elbląskiego. Budowę kanału rozpoczął w Miłomłynie w dzisiejszym Przejeździe (Sonnenhof).

-          Gerhard Hillbrecht, syn śluzowego; startował na olimpiadzie w Berlinie w 1936r w rzucie dyskiem i kulą. Miał wiele tytułów mistrzowskich.

-          Adolf Tetzlaf , rozwinął żeglugę pasażerską na Kanale Ostródzko – Elbląskim w 1912r i zaraz po II wojnie światowej w 1945r.

-          Ks. Dietrich Sandern – Saretzki, mieszkaniec Ligowa i Miłomłyna. W 1961r w Osnabrück wyświęcony na kapłana rzymskokatolickiego; mieszkał w Twistringen k. Bremy. Zmarł w 2003r we Lwowie na Ukrainie podczas misji charytatywnej.

 

ŚRODOWISKO GEOGRAFICZNO – PRZYRODNICZE

GMINY MIŁOMŁYN

 

UKSZTAŁTOWANIE TERENU I PODŁOŻE GEOLOGICZNE

Gmina Miłomłyn położona jest w północo-zachodniej części powiatu ostródzkiego na terenie nizinnym, pagórkowatym ukształtowanym przez zlodowacenie bałtyckie (ostatnie zlodowacenie Wisły). Cechuje się różnorodnością form terenu typowych dla krajobrazu młodoglacjalnego, związanego z postojem i recesją lądolodu z dużą ilością jezior i lasów. Większość istniejących form terenu wytworzyły wody roztopowe krążące w lodowcu. Tak powstały:

o        ozy, czyli formy terenu w kształcie długich, krętych wałów

o        sandry, czyli piaszczyste stożki napływowe, uformowane przez wodę pochodzącą z topniejącego lodowca i tworzące zwykle rozległe równiny

o        pagórki morenowe

o        kemy

W najbliższych okolicach możemy spotkać:

-          ozy, teren falisty-okolice Liksajn

-          liczne pagórki, tereny płaskie-okolice Tardy i Bynowa

Znajdziemy także drumliny, czyli faliste, wydłużone, elipsoidalne wzniesienia.

W budowie geologicznej dominują utwory czwartorzedowe: osady morenowe powstałe w wyniku akumulacyjno-erozyjnej działalności lodowca oraz osady piaszczysto- żwirowe powstałe w wyniku działalności lodowca i wód polodowcowych.

Krajobraz jest bardzo młody, ponieważ zarysował się dopiero przed kilkunastoma tysiącami lat, a ostateczna forma wykształciła się dopiero 5 - 7 tysięcy lat temu, kiedy to wskutek ocieplenia klimatu znikły ostatnie zagrzebane w ziemi lody powodujące powstanie mis jeziornych, a cały teren pokryły wielkie lasy, które utrwaliły formy aż do czasów dzisiejszych.

Do utworów czwartorzędowych należą: iły, gliny, piaski gruboziarniste, średnioziarniste i drobnoziarniste, żwiry, gliny zwałowe, osady jeziorne, bruk morenowy.

Gleby wytworzyły się głównie na glinach zwałowych, które w wielkich masach zostały tu przyniesione przez lądolód północny. Gliny te występują na znacznych obszarach bezpośrednio na powierzchni lub na niewielkiej głębokości. Charakteryzuje je duża zwartość i mała przepuszczalność, wskutek znacznej ilości bardzo drobnych cząstek.

Spotykamy tu następujące typy i rodzaje:

1.      Gleby bielicowe

2.      Gleby brunatne

3.      Czarne ziemie

4.      Gleby bagienne

5.      Inne typy gleb wytworzone z mułów rzecznych i osadów pojeziernych.

 

 

 WODY POWIERZCHNIOWE I PODZIEMNE

 

Okolice Miłomłyn leżą w  dorzeczu rzeki Drwęcy. Osią sieci hydrograficznej obszaru gminy jest Kanał Ostródzko-Elbląski. Największym jego dopływem na terenie gminy jest rzeka Korbajna, której dopływem jest rzeka Rybna. Południowo–zachodnia część terenu z jeziorem Gil Wielki odwadniana jest do Jeziora Drwęckiego poprzez strugę Iłgę. Na terenie gminy Miłomłyn jest 20 jezior o łącznej powierzchni 1.226 hektarów. Z tego 6 jezior ma powierzchnię poniżej 5 ha, 10 jezior w przedziale 5 – 60 ha, a największe to: Gil Wielki – 558,32 ha, Ilińsk – 241,56 ha, Karnickie – 156,65 ha. Wykaz jezior położonych na  gminy Miłomłyn przedstawia tabela:

 

 

 

 

Część wód powierzchniowych była objeta badaniem czystości przeprowadzonym na zlecenie starostwa powiatowego. Kanał Ostródzko-Elblaski ma III klasę czystości wód, jeziora Gil Wielki i Iłgi II klasę czystości. Pozostałe jeziora nie były badane. Wyniki badań 4 kąpielisk: Tarda- jez. Bartężek, Miłomłyn – jez. Ilińskie, Liksajny – jez. Ruda Woda, Karnity – jez. Kocioł prowadzone przez Powiatową Stację Sanitarno – Epidemiologiczną potwierdziły zachowanie norm sanitarnych pod względem fizykochemicznym, bakteriologicznym i organoleptycznym.

Zasoby dyspozycyjne wód podziemnych na obszarze gminy są rzędu 15,8 tys. m³, a ich pobór szacunkowo wynosi 2,3 tys. m³/dobę – co stanowi około 15 % tych zasobów. Wymagają one zwykle prostego uzdatniania, zmniejszającego naturalnie za wysoką zawartość żelaza i manganu.

Wrażliwe na zanieczyszczenie powierzchni terenu są wody podziemne Drwęcko – Taborskiego Zbiornika Wód Podziemnych bez izolacji we wschodniej części gminy, a także wody Iławskiego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych położone w pobliżu rynien jeziornych w zachodniej części gminy. Użytkowe wody wgłębne na pozostałych terenach gminy są dość wrażliwe na zanieczyszczenia. Na głębokościach rzędu 1,1 – 1,5 km można się spodziewać występowania wód mineralnych o znaczeniu leczniczym, należących do grupy wód pospolitych. Są to najprawdopodobniej wody chlorkowo – sodowe, nadające się wyłącznie do kąpieli, wymagające podgrzewania, względnie rozcieńczenia. Na głębokościach około 2,5 km można się spodziewać występowania wód geotermalnych o temperaturze około 50 – 60⁰, mogących służyć do celów grzewczych.

 

 KLIMAT

 

Obszar gminy Miłomłyn należy do mazurskiej dzielnicy klimatycznej. Klimat  charakteryzuje się dużą zmiennością wynikającą ze ścierania się wpływów klimatu oceanicznego w postaci prądów płynących z pn. - zach. oraz klimatu kontynentalnego, którego fale płyną od wsch. i pd. - wsch. Duży wpływ wywiera niewielka odległość od Bałtyku, ukształtowanie terenu, duża liczba zbiorników wód jeziornych, bagien oraz pokrycie znacznych połaci lasami.

Charakterystyka pór roku:

Wiosna- trwa zazwyczaj dwa miesiące, tj., od trzeciej dekady marca do końca maja lub początku czerwca, z przymrozkami do połowy maja. Okres wczesnowiosenny charakteryzuje się częstym niedoborem opadów, co w połączeniu z suchymi wiatrami wiejącymi w tym czasie z kierunków wschodnich stwarza częściowo niekorzystne warunki odnowieniowe na piaszczystych glebach leśnych.

Lato- trwa 70 - 80 dni. Okres największych opadów (ok. 40 % opadów rocznych).

Jesień- jest długa - od początku września do drugiej dekady grudnia.

Zima- trwa przez 90 dni,  z czego 40 - 50 dni z temperaturą poniżej 0ºC.

Typowa dla strefy klimatu przejściowego zmienność klimatu uwidacznia się w znacznych wahaniach temperatur i ilości opadów. Średnie roczne temperatury powietrza wynoszą ponad +7ºC. Najchłodniejszym miesiącem jest styczeń (średnia temperatura -3ºC), a najcieplejszym lipiec (średnia temperatura ponad +17ºC).

Okres wegetacyjny trwa 220 - 221 dni w roku ze średnia temperaturą +12ºC. W okresie tym duże szkody w uprawach leśnych wyrządzają częste wczesne przymrozki (początek września) oraz przymrozki późne (w maju,a nawet w początkach czerwca).

Suma opadów rocznych 550 - 700 mm. Średnia liczba dni z opadami wynosi ok. 160 - 170 w ciągu roku. Największa ilość opadów przypada na miesiące letnie, tj. na okres od czerwca do sierpnia i wynosi około 80 - 100 mm miesięcznie. Cechą charakterystyczną jest także duża wilgotność względna powietrza, wynosząca około 82 %. Wiatry z kierunku zachodniego i północno - zachodniego, panują przez połowę dni w roku.. Wpływ wiatru na las ma zarówno dodatnie, jak i ujemne skutki. Ułatwia zapylanie drzew, rozsiewanie nasion, ale także powoduje powstawanie wywrotów, złomów i karłowacenie drzew na skrajach kompleksów leśnych.

Omawiany obszar w stosunku do innych regionów Polski ma klimat niekorzystny, gdyż powietrze jest nasycone większą ilością wilgoci, panują tu niższe temperatury, krótszy jest okres wegetacyjny roślin, częstsze są gwałtowne zmiany pogody.

 

ŚWIAT  ZWIERZĘCY LASÓW I WÓD

 

 Obszar gminy Miłomłyn znajduje się w regionie przejściowym między fauną północno-wschodnioeuropejską a środkowoeuropejską. Występują tu rasy czyste i przejściowe należące do dwu przeciwnych zasięgów fauny. Spotkać można: sarny, jelenie z pięknymi i silnymi porożami, dziki zamieszkujące lasy z domieszką dębu i buka, zająca szaraka pospolitego  na terenach bezleśnych, wiewiórki, norniki, borsuki, kuny, lisy, jenoty, łasice, tchórze, nietoperze i pojawiające się okresowo wilki.

W lasach mają swe gniazda sójki, dzięcioły, drozdy, kosy, kwiczoły, sikory, dzwonice, zięby, trznadle oraz spotykany przez cały rok gil przelotny. Występują też cztery gniazda orła bielika, siedem gniazd orlika krzykliwego, dwa gniazda kani, dwa gniazda rybołowa oraz jedno gniazdo bociana czarnego. Od wczesnej wiosny do jesieni ozdobą prawie każdej miejscowości są zasiedlone gniazda bocianie. Na otwartej przestrzeni można spotkać myszołowy zwyczajne, błotniarki zbożowe, jastrzębie oraz nieliczne sowy uszate, włochate i puszczyki.

Płazy reprezentowane są przez rzekotkę drzewną, grzebiuszkę zieloną, żabę wodną, trawną i moczarową, ropuchę zwyczajną.

Gady mają swoich przedstawicieli w żółwiu błotnym, jaszczurze zwince, padalcu, zaskrońcu, gniewoszu plamistym oraz żmii zygzakowatej.

Bardzo dobre warunki siedliskowe mają  tu ptaki wodne. Spotkać je można na bagnach, jeziorach, rzekach, kanałach, w odległych od ludzkich siedlisk uroczyskach. Największym przedstawicielem jest łabędź niemy występujący w większych grupach, którego spotkać można na Kanale Ostródzko – Elbląskim i Jeziorze Ilińsk. Dość rozpowszechnione są tu również siedliska kaczek ( krzyżówki, cyranki, podgorzałki, oczernice) i gęsi gęgawe. Do rzadziej spotykanych należą kormorany, czaple, kanie i żurawie.

 

         Żółw błotny należy do reliktowych i wymierających gadów naszych ziem, zasługujących na specjalną ochronę.Ciało jego jest otoczone owalnym, a w młodości prawie okrągławym pancerzem. Pancerz grzbietowy jest u okazów dorosłych zupełnie gładki, niezbyt silnie, lecz widocznie sklepiony. Pancerz brzuszny jest szeroki, dosyć luźno za pomocą ścięgien i chrzęstozrostu złączony z tarczą grzbietową. Obie części pancerza pokryte są dużymi, foremnymi tarczkami rogowymi, ściśle przylegającymi do siebie. Głowa jest masywna, oczy niezbyt duże, szczęki pokryte listwą rogową. Mocne nogi zakończone są ostrymi pazurami i połączone krótką błoną pływną. Głowa wraz z nogami i dosyć długim ogonem mogą być całkowicie chowane pod pancerz. Kończyny pokryte są skórą, pozbawioną łusek czy tarczek rogowych, która u starych okazów nabiera wyraźnej chropowatości. Długość pancerza u dorosłych okazów dochodzi do 22 cm. Ubarwienie pancerza i ciała jest u naszego żółwia dosyć zmienne, zwykle ciemne, brunatne lub czarniawe, rzadziej oliwkowe, upstrzone charakterystycznymi żółtawymi plamkami i centkami. Znane są wreszcie czarne okazy melanistyczne. Samice różnią się od samców dłuższym ogonem oraz wklęśnięciem tarczy brzusznej, widocznym tylko u okazów starszych.

Ze snu zimowego budzi się żółw na początku kwietnia, tylko wyjątkowo – już w   marcu. Żyje nad dzikimi, niewielkimi zbiornikami wodnymi wśród bagien i torfowisk lub nad wolno płynącymi rzeczkami i strugami. Pora godowa żółwia zaczyna się w czerwcu. Jaja składa samica w lipcu, w ilości 21 sztuk, zakopując je starannie w piasku lub lekkiej ziemi. Niestety, w naszych warunkach klimatycznych bardzo rzadko wylęgają się z nich młode.

Żółw błotny jest wytrzymały na długotrwały post, w okresach aktywności jest jednak bardzo żarłoczny. Żywi się płazami i ich larwami, ślimakami wodnymi, rzadziej rybami. Żółw nasz odbywa dalekie wędrówki w poszukiwaniu nowych terenów łownych. Żyje bardzo długo, zapewne ponad sto lat. Sen zimowy żółwia błotnego jest słabo poznany. Niektóre osobniki zimują na lądzie, inne w szlamie dennym. Z Polski znany jest z nielicznych stanowisk, w których jest jednak zazwyczaj rzadki. Tak więc szanse rozmnażania się żółwi w Polsce praktycznie nie istnieją, a gatunek ten jest skazany na zagładę.

Jeleń szlachetny. Latem czerwonawo-brązowy, zimą szarobrązowy, na zadzie ma ,,lustro” czerwonawe do żółtawego. Młode są czerwonobrązowe w białe plamy. Poroże samców jest różne w zależności od wieku. Jeleń zamieszkuje duże lasy. Jest aktywny głównie o zmierzchu. Żyje w stadzie (samiec, matki z młodymi), starsze samce samotnie. Biega, skacze, pływa, dobrze widzi, słyszy i ma dobry węch. Samiec zrzuca poroże w miesiącach II-IV, nowe wyrasta do końca sierpnia. W okresie godowym samce charakterystycznie ryczą. Jeleń żywi się trawami, ziołami, korą, grzybami, owocami. Ruja  w miesiącach VII/VIII albo w IX/X. Ciąża trwa 8 miesięcy, w V/VI rodzi się najczęściej 1 młode, zagniazdownik. Ssie 3-4 miesiące, samodzielność uzyskuje po 1 roku, a dojrzałość po 2-3 latach.

 

        Sarna. Latem rdzawobrunatna z żółtawym ,,lustrem”, zimą szarobrązowa z białym ,,lustrem”. Młode mają na ciele białe plamki. Poroże samca na dole zgrubiałe, ma do 3 odnóg na tyce. Samiec zrzuca je w X-XI, nowe rośnie do kwietnia. Sarna zamieszkuje lasy, pola, łąki. Aktywna jest przede wszystkim o zmierzchu. Żyje samotnie, w parach albo w stadzie. Bardzo dobrze słyszy, biega, skacze i pływa. W okresie rui pozostaje na określonym terytorium. Przestraszona ostrzegawczo „szczeka”. Żywi się pędami roślin, owocami, grzybami. Ruja na przełomie VII i VIII lub IX-XII (tzw. poboczna). Po zapłodnieniu letnim następuje tzw. przedciąża; ciąża właściwa trwa 6 miesięcy. Na przełomie V i VI rodzą się 1-2 sprawne młode, które ssą matkę 2-3 miesiące. W końcu 1. roku życia stają się samodzielne, dojrzałość osiągają w 2. roku życia.

 

        Dzik. Owłosienie ma szczeciniaste, czarnobrązowe. Głowę wydłużoną, klinowatą. Ogon zakończony kitką. Odyniec(samiec) ma duże zakrzywione kły (szable). Suknia młodych (warchlaków) jest brązowo-kremowa, w podłużne paski. Dzik zamieszkuje lasy liściaste i mieszane. Aktywny jest w ciągu dnia i nocą. Żyje w rodzinach; stare dziki zazwyczaj samotnie. Dzik pływa i biega, słyszy dobrze, węszy wyśmienicie. Ryje ziemię w poszukiwaniu korzeni, bulw, owoców, larw owadów, ślimaków, zjada jaja i padlinę. Kwiczy i chrząka. Ruja (huczki) występuje w XI-I, ciąża trwa 4-5 miesięcy. Samica rodzi na przełomie III i IV od 3-12 widzących młodych. Ssą 3 miesiące, również po 3 miesiącach  zmieniają sierść. Usamodzielniają się po 6 miesiącach, a dojrzałość płciową uzyskują w wieku 9-18 miesięcy.

 

 

            Daniel podobny jest z budowy nieco do jelenia, jednak jego sylwetka jest mniej kształtna. W zadzie jest on wyższy niż w barku (odwrotnie niż jeleń). Szyję ma krótką i fałdzistą, badyle krótkie, a poroże rozchylone na boki. Suknia daniela w lecie jest rdzawobrązowa. W zimie przybiera kolor brudnobrązowy. Na bokach, do 1/3 od dołu tułowia, ma białe cętki. W zimie cętki te są słabo widoczne, sierść dłuższa. Przez grzbiet ciągnie się ciemny pas. Pierś od przodu, badyle i podbrzusze daniela są popielate, w okolicy ogona ma białawe lustro okolone ciemną obwódką. Kwiat (ogon) dłuższy niż u jelenia (długość ok. 25 cm), z wierzchu czarny, znajduje się w ciągłym ruchu. Szczegół ten jest bardzo charakterystyczny dla daniela. Łyżki daniela, zawsze stojące w bok, są w środku porośnięte jaśniejszym włosem. Daniel-byk ma poroże w kształcie litery U. Poroże to jest inne niż u jelenia, gdyż w połowie jego wysokości rozpoczyna się łopata, od przodu gładka, a z tyłu z odnogami (sękami). Poroże daniela nie ma odnogi nadocznej, a tylko oczniak i opierak, a potem łopatę. Wśród danieli dość często spotyka się osobniki o sukni białej lub czarnej. Taka barwa sukni nie jest wynikiem albinizmu (biała) lub melanizmu (czarna), ale zwykłą odmianą barwy danieli, która może występować w różnych odcieniach. Różnorodność barwy danieli nie wiąże się więc z niedorozwojem fizycznym lub z jakimiś zaburzeniami organizmu zwierzęcia. Charakterystyczne jest to, że daniel-byk i łania nie mają grandli. Daniel-byk ma wysokość w barku ok. 100 cm, długość ciała do 200 cm i masę 60-70 kg. Poroże ma masę do 4 kg. Daniel-łania jest znacznie mniejsza od byka i osiąga masę 35-40 kg. Daniel zasiedla bardzo różne środowiska. W Polsce występuje w różnych typach siedliskowych lasów, jak bór świeży, bór mieszany wilgotny, bór mieszany świeży, las mieszany i las świeży. Najczęściej zasiedla bory mieszane z panującą sosną zwyczajną oraz pewnym udziałem dębów, brzozy, świerka i buka.

 

        Orzeł bielik, Haliaeetus albicilla, drapieżny ptak z rodziny jastrzębi(Accipiridae). Długość ciała 69-91 cm, waga 4000-7500g. Bardzo duży, masywnie zbudowany orzeł z jaskrawożółtym dziobem i krótkim ogonem. Dorosłe orły są szarobrązowe z jasną głową i białym ogonem. Samica wygląda tak jak samiec. Młode są ciemne, bez kontrastu barw między głową a resztą ciała, ogon ciemny. Sylwetkę szybującego bielika charakteryzują szerokie, deskowate skrzydła, daleko wysunięta głowa i krótki, klinowaty ogon. Posiadają silny lot wiosłowy z szerokimi zamachami skrzydeł. W środkowej Europie występuje od stycznia do grudnia. Zamieszkuje wybrzeża morskie, duże jeziora i rzeki. Gniazdo na drzewach. Jego pokarm stanowią najchętniej duże ryby i ptaki wodne ( łyski, kaczki, gęsi, perkozy), je także ssaki, często padlinę.

        Łabędź niemy jest u nas największym przedstawicielem ptaków wodnych. Występuje w większych grupach. Można go spotkać na Kanale Ostródzko-Elbląskim i Jeziorze Ilińsk. Łabędź jest śnieżnobiały, ma lekko esowato wygiętą szyję i pomarańczowo-czerwony dziób; samiec ma na dziobie czarną narośl. Ptak ten zasiedla bogate w pożywienie wody stojące lub wolno płynące; często na wpół oswojony żyje w stawach parkowych. Lot jego jest ociężały, mało zwrotny, towarzyszy mu metaliczny szum piór. Wydaje chrapliwe ,,kiarr”, przede wszystkim w okresie godowym. W celu odpędzenia napastnika głośno syczy i rozkłada skrzydła; nawet u ludzi wzbudza wtedy lęk. Poza okresem godowym jest towarzyski. Żywi się roślinami bagiennymi i wodnymi. Zazwyczaj okres godowy para spędza samotnie. Samica wysiaduje 5-8 jaj w 35-41 dni. Młode 1. dnia opuszczają gniazdo, ale pozostają z rodzicami do zimy.

 

     Gęś Gęgawa. Ta jasnobrunatna gęś z bladoczerwonymi nogami i  bladopomarańczowym dziobem jest przodkiem naszej gęsi domowej. Występuje u nas regularnie jako ptak wędrowny, jako lęgowy zaś bardzo rzadko; czasami zatrzymuje się na zarośniętych wodach śródlądowych. Jest bardzo towarzyska, lata kluczem lub rzędem. Podczas dalszych lotów daje się słyszeć słaby szum skrzydeł. Pokarmu, którym są rośliny lądowe i wodne, poszukuje na łąkach i pastwiskach oraz w wodzie. Bardzo często wydaje 2-7-sylabowy głos „gaga...”. Samica wysiaduje 4-9 jaj w gnieździe dobrze ukrytym wśród trzcin. Potomstwo, wychowywane przez oboje rodziców, po 50-60 dniach staje się samodzielne, ale pozostaje w rodzinie do następnej wiosny. Wraz z rodzicami odlatuje na zimę i wraca z samcem na tereny lęgowe.

 

         Kaczka Krzyżówka. Samiec w szacie godowej ma szary tułów z jasną stroną brzuszną, głowę zieloną, białą obrączkę wokół szyi, ciemnobrązową pierś. Obydwie środkowe, czarne z niebieskozielonym połyskiem, pokrywy nadogonowe są zakręcone do góry. Niebieskie lusterko jest z przodu i z tyłu czarno-białe. Poza okresem godowym ptaki są brunatne z ciemnymi paskami. Ptak ten zasiedla wody stojące i wolno płynące. Samiec wydaje stłumione ,,raab” lub chrapliwe ,,fib”; samica głośne, opadające: ,,waak-waak...” Żywi się roślinami wodnymi i lądowymi oraz zwierzętami: owadami i ich larwami, małymi skorupiakami, mięczakami. Zjada chleb i odpady żywności.

W pary łączy się okresowo. Gniazda buduje na ziemi lub na drzewach, murach, itp., w różnej odległości od wody. Jaja (7-11) wysiaduje samica 25-30 dni, opiekuje się młodymi 50-60 dni.

 

         Myszołów Ptak o okrągłej głowie, krótkiej szyi, szerokich skrzydłach i krótkim ogonie, który po rozłożeniu jest zaokrąglony i ma 10-12 poprzecznych pręg z szeroką przepaską na końcu. Ubarwienie bardzo różne: od czarnobrązowego po prawie białe. Ciemne osobniki mają najczęściej jaśniejszą pierś. Występuje na terenach uprawnych, polach, łąkach, w lasach, skupiskach małych krzewów. Szybuje nad swoim terytorium, zatacza szybkie, płaskie kręgi i zawisa w locie trzepoczącym. Wydaje wysoki, miauczący głos ,,hijach” przez cały rok. Poluje z pozycji siedzącej  na norniki i inne drobne ssaki, młode ptaki, gady, płazy, owady. Zjada również padlinę. Gniazdo zakłada na pojedynczych drzewach. Para wysiaduje 2-3 jaja przez 33-35 dni. Młode po 40-50 dniach opuszczają rodziców.

 

          Kuropatwa. Ptak z rodziny   bażantowatych. Zamieszkuje prawie całą Europę i Azję środkową do wysokości

2500 m n.p.m., występuje na otwartych terenach, najczęściej polach uprawnych, ugorach, rzadko porośniętych krzewami, i łąkach. Osiąga 30 cm długości ciała i 50 cm rozpiętości skrzydeł. Samiec i samica są podobnie ubarwione w tonacji szarej, brunatnej i brązowej z niewielkimi białymi plamami na skrzydłach. Na białym brzuchu rdzawa plama w kształcie podkowy. Gniazduje w zagłębieniu ziemi osłoniętym kępami traw lub krzewów. W kwietniu lub na początku maja samica składa 20 jaj, które wysiadują oboje rodzice przez ok. 25 dni, a następnie troskliwie opiekują się pisklętami, które są zagniazdownikami. W Polsce należy do licznych ptaków lęgowych. Jest ptakiem łownym z okresem ochronnym.

 

         Bocian biały. Ptak z rzędu brodzących. Długość jego ciała osiąga 102 cm, waga 3400 g. Duży, biały z czarnymi lotkami, długim czerwonym dziobem i lśniąco czerwonymi nogami. Samica i samiec nie różnią się wyglądem. U młodych - charakterystyczny, brązowawy dziób. Szybuje wytrwale, często na znacznych wysokościach; stąpa majestatycznie szukając pożywienia. Podczas lotu szyja wyciągnięta, nogi daleko wystające za ogon. Ptak wędrowny, przylatuje w III-IV, odlatuje w VIII-IX. Zamieszkuje tereny wilgotne, łąki, doliny rzek z kępami drzew. Jego pokarm stanowią żaby, myszy, owady, dżdżownice. Duże gniazdo z chrustu na budynkach, drzewach.

        Płoć. Ma ciało dość wysokie, w płaszczyznach bocznych mocno ścieśnione. Linia boczna przebiega lekkim łukiem, wygiętym nieco ku brzusznej stronie ciała. Płetwy grzbietowa i odbytowa są krótkie, o lekko wciętych tylnych krawędziach. Płetwa ogonowa jest dość mocno wycięta w kształcie chorągiewki. Paszcza jej jest mała, umieszczona na końcu pyska i ustawiona prawie poziomo. Płoć przeciętnie dorasta do długości 15-25 cm i osiąga ciężar około 150-200g; niekiedy są łowione osobniki większe o długości nawet 40 cm. Pokarmem płoci są drobne rośliny wodne oraz plankton roślinny, zwierzęta żyjące na wodnej roślinności, mięczaki i skorupiaki. W kwietniu i maju samica składa od 4000 do 40000 jaj na płytkich miejscach, porośniętych wodnymi roślinami. U nas płoć jest rybą bardzo pospolitą, licznie zasiedlającą wszystkie wody śródlądowe. Znaczenie gospodarcze płoci w naszym rybactwie śródlądowym jest duże. Jej połowy w jeziorach i rzekach są bardzo obfite. Wymiar ochronny dla płoci wynosi 15 cm.

 

 Szczupak. Ryba z rodziny szczupakowatych. Najbardziej znana śródlądowa ryba drapieżna. Okazy rekordowe osiągać mogą 180 cm długości i ciężar ok. 65 kg, zazwyczaj jednak szczupak ma ok. 1 m długości i ciężar 10-15 kg. Ciało silnie wydłużone. Szeroki, długi, silnie uzębiony pysk, płetwa grzbietowa przesunięta ku tyłowi, ubarwienie zielone z szarym lub żółtym odcieniem i żółtymi plamami. Szczupak jest samotnikiem, bytuje zazwyczaj w wodach stojących i wolno płynących. Tarło od lutego do kwietnia, samice składają ikrę na zalanych wodą łąkach i płyciznach, zawsze przy brzegu. Jedna samica składa od kilku do kilkuset tys. ziaren ikry, narybek po wylęgu przebywa przez pewien czas przyklejony do roślinności podwodnej, początkowo żywi się drobnymi bezkręgowcami, ale już po osiągnięciu ok. 5 cm długości zaczyna chwytać drobne ryby, atakuje nawet inne małe szczupaki. Ceniony przez wędkarzy. Wymiar ochronny 40 cm, okres ochronny od 1 stycznia do 30 kwietnia. Największy szczupak złowiony na wędkę mierzył 1,28 m i ważył 24,1 kg (tabela rekordów, stan na 1992).

 

 

Leszcz. Ryba z rodziny karpiowatych . Osiąga ponad 70 cm długości ciała i ciężar do 12 kg. Ciało koloru srebrzystobrunatnego, spłaszczone bocznie, głowa stosunkowo mała, posiada zęby gardłowe. Żywi się fauną denną. Tarło odbywa na przełomie maja i czerwca, u samców występuje wysypka godowa. Samica składa ikrę, która przykleja się do roślinności wodnej. Ma duże znaczenie gospodarcze, poławiany dla celów konsumpcyjnych. Stanowi podstawowy (poza karpiem) gatunek ryb odławiany przez rybaków śródlądowych. Ceniony za dość smaczne mięso, choć posiada dużo ości. W Polsce ustanowiono dla leszcza wymiar ochronny na 25 cm, okresu ochronnego nie ustanowiono. Największy leszcz złowiony na wędkę ważył 6,85 kg i mierzył 79 cm (tabela rekordów, stan na 1992).

 

ŚWIAT ROŚLINNY LASÓW I WÓD

 

 Zbiorowisko roślinne występujące na terenie gminy Miłomłyn można podzielić na kilka rodzajów w zależności od dominujących warunków naturalnych środowiska.

Podszycie leśne stanowią głównie jarzębina, leszczyna, jałowiec, trzmielina, kruszyna i malina. W runie leśnym występuje bluszcz, widłak, mech płonnik, wilcze łyko, lilia złotogłów, paproć, szczawnik zajęczy oraz rośliny chronione i borówka, zawilec leśny, storczyki, rosiczki, konwalia majowa.

Okoliczne lasy słyną z pięknych mchów i dużej ilości najrozmaitszych gatunków grzybów. Krajobrazowi tego terenu dodają piękna pływające wyspy, utworzone przez roślinność wodną, a nawet krzewy i drzewa. Występują one na północ od Miłomłyna.

Roślinność wodna obszaru jezior, rzek, kanałów i terenów przybrzeżnych zachowała się w najbardziej naturalnej postaci. Najczęściej spotykanymi gatunkami roślin w tym środowisku są: rolastnica, wywłócznik kłosowy, mech wodny, moczarka kanadyjska. Roślinność przybrzeżna rozmieszczona jest parowo i sięga zwykle do 3 metrów głębokości. Typowymi przedstawicielami tej roślinności są: trzcina pospolita sięgająca do 3 metrów wysokości ponad lustro wody, oczeret jeziorny, pałki szerokolistne i wąskolistne, strzałki wodne, grzebienie białe, grążel żółty, turzyce i rzęsa wodna. Obszary bagienne łączące się ze zbiornikami wodnymi zarośnięte są przez pałkę szerokolistną, szczaw lancetowaty, trzcinę pospolitą, tatarak zwyczajny, oczeret jeziorny i strzałkę wodną. Na obszarze gminy Miłomłyn rośliny te występują wzdłuż Kanału Ostródzko-Elbląskiego.

 

 

Borowik szlachetny. Kapelusz u młodych owocników półkulisty, jasny, przybiera wraz z wiekiem barwę ciemnobrązową i staje się wypukły, poduchowaty. Osadzony jest na trzonie baryłkowym, u góry jaśniejszym i cieńszym, pokrytym od szczytu wyraźną siateczką. Rurki na spodniej stronie kapelusza są u młodych o owocników czysto białe, potem zabarwiają się żółtawo, a nawet zielonożółto. Miąższ jędrny i biały, pod samą skórką kapelusza barwy brązowej. Nie zmienia zabarwienia po przekrojeniu. Borowika można znaleźć od VII-X. Ze względu na doskonały smak borowik należy do najchętniej zbieranych i spożywanych grzybów jadalnych.

Podgrzybek brunatny. Podgrzybek brunatny bardzo często bywa mylony z borowikiem szlachetnym, chociaż kilka cech pozwala na szybkie rozróżnienie obu grzybów. Wystarczy tylko dotknąć żółtawej lub żółtozielonej powierzchni rurek na spodniej stronie kapelusza. Miejsce ucisku u podgrzybka zabarwia się zawsze sinawo, w przeciwieństwie do borowika. Kapelusz tego grzyba jest kasztanowobrązowy. Trzon może mieć rozmaitą grubość, jest żółtawobrązowy, często podłużnie pręgowany, nigdy jego powierzchnia nie jest pokryta siateczką. Miąższ jest bardzo smaczny(zabarwia się po przekrojeniu niebieskawo) o zapachu przypominającym nieco owoce. Rośnie w lasach iglastych i liściastych.

 

Koźlarz babka. Kapelusz jest barwy żółtawej do ciemnobrązowej, rzadziej szarawej lub białawej. Rurki są białe, później niebieskoszare, a u starszych owocników widać je wyraźnie spod kapelusza.

U nasady trzonu warstwa rurek jest cieńsza. Trzon zwęża się u góry, jest białawy. Miąższ młodych owocników jest twardy i biały, starych zaś miękki i wodnisty. Młode owocniki zaliczają się do cenionych grzybów jadalnych.

Koźlarz występuje często w lasach brzozowych, przeważnie w większych grupach. Miąższ tego grzyba po ugotowaniu czernieje. Istnieje wiele gatunków koźlarzy, ale ponieważ wszystkie są jadalne, pomyłki nie mają znaczenia.

 

 Muchomor. Rodzaj grzybów kapeluszowych obejmujący kilkadziesiąt gatunków, w tym kilka bardzo trujących, niebezpiecznych dla człowieka. Najwięcej przypadków zatruć powoduje muchomor sromotnikowy (Amanita phalloides), występujący często w lasach liściastych. Mylony bywa z pieczarką lub gąską, zawiera toksyny powodujące uszkodzenia wątroby i w rezultacie śmierć. Najbardziej znany jest muchomor czerwony (Amanita muscaria), o charakterystycznym, nakrapianym, czerwonym kapeluszu, również trujący, lecz nie do pomylenia z innym grzybem. Niektóre gatunki muchomora są smacznymi grzybami jadalnymi, np. muchomor cesarski rosnący w południowej Europie uważany jest za przysmak.

 

 

Zawilec (łac. Anemone nemorosa). Roślina o wysokości około 10-25 cm, trwała, z kłączem żółtym lub brunatnym, płożącym się poziomo. Liście są podzielone dłoniasto, na krawędziach grubo nieregularnie piłkowane. Kwiaty pojedyncze o średnicy 2-4 cm, zwykle białe o 6-8 płatkach. Pospolity w lasach liściastych oraz iglastych, w zaroślach i na górskich łąkach. Szczególnie częsty na glebach bogatych w próchnicę. Kwitnie od marca do kwietnia. Z powodu dużego zapotrzebowania na światło należy do najszybciej kwitnących na wiosnę roślin w naszych lasach. Zwykle tworzy rozległe kolonie - kobierce. Zawilec jest zapylany przez wiele owadów, zaś orzechowate nasiona są rozsiewane przez mrówki. Ze względu na bardzo obfitą produkcję pyłku roślina ta stanowi ważne źródło pokarmu dla zapylających ją owadów.

 

 Rosiczka okrągłolistna. Jest to roślina owadożerna. Ma długoogonkowe liście, zebrane w przyziemną różyczkę. Blaszka liściowa jest lekko wgłębiona i na wierzchu pokryta lepkimi, gruczołowatymi włoskami. Pęd kwiatowy wysoki, bezlistny, z kilkoma białymi, niepozornymi kwiatami. Rośnie na torfowiskach wysokich i niskich. Aby poprawić zaopatrzenie w azot, roślina ta chwyta owady, które przyklejają się do lepkich, gruczołowatych włosków. Gruczoły produkują wydzielinę trawienną, rozkładającą zdobycz. Produkty trawienia są przez rosiczkę przyswajane za pośrednictwem włosków absorbujących. To dodatkowe źródła azotu umożliwia roślinie egzystencję na glebach ubogich w ten składnik. Zapotrzebowanie na związki organiczne jest zaspokajane dzięki fotosyntezie.

Grążel żółty. Roślina wodna , wyrastająca z rozgałęzionego kłącza. Szerokie, jajowate liście pływające osadzone są na końcu ogonków dorastających do 4 m. Okwiat żółty, pięciokrotny, otacza on 7-24 żółtych miodników oraz wielopromienistą tęczę. W celu zwabienia owadów zapylających kwiaty wydzielają bardzo intensywną alkoholopodobną woń. Grążele można spotkać w wodach stojących lub wolno płynących, szczególnie bogatych w składniki pokarmowe.

 

 

Knieć błotna (Kaczeniec). Roślina porastająca wilgotne tereny, trzęsawiska, błota, brzegi wilgotnych lasów i płytkie brzegi zbiorników wodnych. Wyrasta maksymalnie do 60 cm wysokości. Pędy są nagie puste w środku, dłuższe pędy pokładają się, co nadaje roślinie pokrój pół-wzniesiony. Liście żywo zielone osadzone na długich ogonkach są trochę szorstkie w dotyku. Kształt liści jest okrągły, sercowaty u nasady. Jaskrawożółte, błyszczące (wrażenie świecenia), Pięciopłatkowe kwiaty pojawiają się w środku wiosny. Kwitnienie trwa do końca wiosny.

Knieć wymaga gleb bardzo wilgotnych. Rośliny nie tolerują zacienienia. Wszystkie części rośliny mają właściwości drażniące i trujące w przypadku zjedzenia na surowo. Roślina zawiera protoanemoninę, która ulatnia się po wysuszeniu ziela. Drażniące właściwości roślin były wykorzystywane do przygotowywania okładów uśmierzających bóle reumatyczne. Roślina może być wykorzystana w nasadzeniach naturalistycznych, na stanowiskach słonecznych, bardzo wilgotnych. Bardzo dobrze się czuje w strefie bagiennej i w płytkiej przybrzeżnej części zbiorników wodnych.

 

 
Grzybienie białe występują w Polsce na terenie całych nizin. Najwięcej ich stanowisk znajduje się w pasie pojezierzy północnej Polski. W większości państw europejskich roślina ta jest gatunkiem ginącym i dlatego podlegającym ochronie. U nas spotykana jest jeszcze dość często, choć z roku na rok następuje wyraźne zmniejszanie się jej naturalnych stanowisk. Grzybienie białe są roślinami leczniczymi. Zbiera się je z wytypowanych stanowisk i upraw. Wyciągi z kwiatów zmniejszają pobudliwość nerwową. Kłącza zawierają nufarydynę – alkaloid, który działa przeciwnowotworowo. Grzybienie białe podlegają w Polsce ochronie gatunkowej.

 

 

Wawrzynek wilczełyko to roślina, która jest krzewem, przedstawicielem rodziny wawrzynkowatych o grubych, wyprostowanych gałązkach. Osiąga wysokość do 1,5 m. Liście ma jajowatolancetowate, długości do 12 cm, skupione na końcach gałązek. Wczesną wiosną pojawiają się białe lub różowe, pachnące kwiaty zebrane w grona. Owoce dojrzewają w czerwcu i lipcu. Są wielkości ziarna grochu, jajowato-kuliste, koloru jaskrawo-czerwonego. Cała roślina jest bardzo trująca. Zatrucie czerwonymi owocami zdarza się dość często, zwłaszcza u dzieci. Typowe objawy to wymioty i krwotoki. W każdym przypadku niezbędna jest natychmiastowa pomoc lekarska. W lecznictwie ludowym wawrzynek jest używany zewnętrznie w przypadkach podrażnienia skóry i przy leczeniu gośćca. Z powodu efektownych kwiatów, zwiastunów wiosny, wawrzynek wilczełyko jest często zrywany do celów dekoracyjnych, stąd też w wielu miejscach został doszczętnie wytępiony. Rośnie głównie w wilgotnych i cienistych lasach liściastych, preferując żyzne, próchnicze gleby. Na stanowiskach naturalnych podlega ochronie.

 

 

Czarna jagoda, borówka czernica, jeden z trzech rosnących w Polsce dziko gatunków borówki. Owoce są drobne, silnie barwiące, fioletowo-czarne jagody. Spożywa się je na surowo lub w postaci przetworów. Sok i herbata z suszonych czarnych jagód stosowana była do leczenia biegunek i niszczenia pasożytów przewodu pokarmowego. Zawarte w jagodach garbniki (7% zawartości) neutralizują toksyny pokarmowe i blokują wchłanianie ich przez błony śluzowe. Niebieski barwnik antocyjanowy hamuje rozwój bakterii. Osłabione bakterie nie mogą się przytwierdzić do błon śluzowych, zostają sklejone przez garbniki i wydalone. Owoce świeże i dżemy jagodowe działają lekko przeczyszczająco a jagody suszone mają działanie przeciwne. Intensywnie czerwony sok z czarnych jagód stosowany jest do barwienia win. Czarne jagody zalecane są dla diabetyków gdyż zawierają substancję insulino podobną, wakcyninę (glikozyd kwasu benzoesowego), zwaną rośliną insuliną.

 

 

Leszczyna pospolita. Krzew, rzadko drzewo, o korze czerwonawobrązowej, gładkiej i lśniącej, która łatwo się łuszczy. Gałęzie są szare, młode gruczołowato owłosione. Liście na krótkich ogonkach, okrągławe do odwrotnie jajowatych, o podstawie sercowatej, spiczasto zakończone, od spodu z miękkim kutnerem. Brzeg podwójnie piłkowany. Zaczyna kwitnąć w lutym, długo przed rozwojem liści. Kwiatostany męskie, kotki zwisają po 1-4 na końcach pędów lub w pachwinach opadłych liści. Kwiaty żeńskie występują pojedynczo na końcach młodych pędów; są niepozorne, pączkowate, z czerwonymi nitkami znamienia słupka. Owoce dojrzewają IX/X; z początku blado-żółto-białawy, zawierający jedno nasienie orzech laskowy ciemnieje i przybiera różowawobrązową barwę. Rośnie w lasach mieszanych liściastych, w zaroślach i nad brzegami strumieni. Owoce leszczyny zwane orzechami laskowymi są bardzo smaczne i pożywne, zawierają ok. 60%tłuszczu, 15% białka, 7% cukru. Stosowane są w przemyśle spożywczym, cukierniczym, do otrzymywania oleju, używanego jako spożywczy i przemysłowy.

 

 

Sosna wejmutka. W młodości korony drzew są stożkowate, z czasem się rozszerzają, silnie spłaszczając, tracąc na regularności. Gałęzie rozpostarte poziomo z wierzchołkami wznoszącymi się zazwyczaj łukowato ku górze. Jest sosną pięcioigielną, to znaczy że igły ustawione są po 5 w pędzelkowatych pęczkach na krótkopędach. Maja 6-12 cm długości, są miękkie i cienkie, jasnozielone lub niebieskawozielone, po stronie wewnętrznej z białymi, podłużnymi paskami. Ich trwałość jest niewielka, raptem 2-3 lata. Szyszki zwisające, smukłe, walcowate o długości 10-20 cm, jasnobrązowe, dojrzewające jesienią drugiego roku. Preferuje świeże gleby, ma jednak niewielkie wymagania pokarmowe. Praktycznie niewrażliwa na mrozy. Lubi stanowiska nasłonecznione, toleruje jednak delikatne ocienienie. Bardzo często jest atakowana przez praktycznie niemożliwą do zwalczenia rdzę wejmutkowo--porzeczkową. Objawem choroby jest pękanie kory z której wycieka żywica

 

 

Sosna zwyczajna. Kora młodych drzew jest żółta lub rudoczerwona, później szarobrązowa, łuszczy się płatkami. Na bardzo małych krótkopędach wyrastają igły po 2, niebieskozielone, kłujące, długości 4- 7 mm, osadzone pojedynczo. Roślina jednopienna. Kwiatostany męskie żółtawe, długości 6-7 mm, u nasady tegorocznych pędów. Kwiatostany żeńskie jajowatokuliste, czerwonawe, po 1 lub 2 na końcach tegorocznych pędów. Kwitnie po raz pierwszy w wieku 30-40 lat. W końcu 1. roku szyszki są jeszcze niewielkie, zielone, przygięte do dołu; dojrzałe szarobrązowe, długości 5-7 cm, średnicy 2-4 cm. Zdrewniałe łuski przytrzymujące nasiona otwierają się na wiosnę 3. roku. Szyszki pozostają na drzewie jeszcze przez kilka lat. Sosna rośnie zarówno na glebach piaszczystych, jak i skałach czy bagnach. Osiąga wiek do 300 lat. Dostarcza m.in. drewna budowlanego i surowca dla przemysłu meblarskiego.

Dąb. Smukły pień; korona szeroko rozłożysta, regularna. Liście symetrycznie klapowane, z żółtawymi ogonkami. Roślina jednopienna i wiatropylna. Owoce to zielonobrązowe żołędzie, zagłębione do jednej trzeciej wysokości w zdrewniałej, łuskowanej miseczce. Dąb roście na suchych, kamienistych glebach; nie znosi wilgoci. Dożywa do 600(1000) lat. Dęby dostarczją bardzo twardego, wartościowego drewna. Robi się z niego m.in. klepkę parkietową, beczki do wina oraz meble. Kora jest cenionym surowcem w homeopatii.

 

 REZERWATY PRZYRODY

 

Rezerwat florystyczny „Jezioro Czarne” (Kliniak)

Powierzchnia 9 ha, Nadleśnictwo Miłomłyn, Leśnictwo Jeziory, gmina Ostróda województwo Warmińsko-Mazurskie. Rezerwat ten został utworzony w celu ochrony stanowiska poryblinu jeziornego, a wraz z nim szeregu rzadkich roślin, takich jak grążel drobny i mech wodny, ponadto dla zabezpieczenia rzadkiego typu limnologicznego jeziora dystroficznego. Jezioro Czarne charakteryzuje się bardzo ubogim składem gatunkowym i ilościowym makroflory. Zasadniczy zrąb gatunków tworzących zbiorowiska roślinne stanowią: pałki szerokolistna i wąskolistna, manna mielec, poryblin jeziorny, z mchów torfowiec. Jedne z wymienionych gatunków występują w strefie przybrzeżnej, inne w głębinowej. Tworzą one określone zbiorowiska roślinne, w których same pełnią rolę gatunków dominujących. Na obszarze Jeziora Czarnego wyróżnić można dwa zasadnicze typy zbiorowisk roślinnych: pas szuwarów oraz zbiorowisko mchów torfowców. Roślinność szuwarowa porasta strefę przybrzeżną jeziora. Wąski, bo niekiedy o szerokości zaledwie kilku metrów, pas szuwarów złożony jest głównie z pałek szerokolistnej i wąskolistnej oraz z manny mielec. Gatunki te występują z reguły oddzielnie, tworząc prawie jednogatunkowe, wyraźnie odgraniczone zbiorowiska roślinne. Małe zwarcie roślinności szuwarowej umożliwia wnikanie na jej teren szeregu gatunków, które normalnie występują poza pasem szuwarów. Dotyczy to szczególnie grzybieni białych i grążela żółtego. Cała powierzchnia dna jeziora porośnięta jest torfowcem. Gatunek ten występuje najliczniej na głębokości ok. 1,5m, tworząc wyraźnie jednorodne zbiorowiska roślinne. Poryblin jeziorny zajmuje stanowiska jedynie wzdłuż północnego brzegu. Spotykamy go na głębokości 1,2 – 2,2m. Strefa występowania tego gatunku ma kształt wąskiego pasa o szerokości zaledwie 2 – 4m, rozciągniętego na przestrzeni około 300m.

 

Rezerwat leśny „Sosny Taborskie”

 

Powierzchnia 96 ha, nadleśnictwo Miłomłyn, leśnictwo Tabórz, gmina Łukta, województwo warmińsko-mazurskie.

Trochę historii: Tereny dzisiejszej Puszczy Taborskiej stanowiły dawniej fragment olbrzymiej puszczy pierwotnej rozciągającej się w całej południowej i środkowej części Warmii i Mazur. W czasach historycznych nosiły nazwę Puszczy Ostródzkiej lub Kniei Taborskiej. Omawiany obszar przed rokiem 1945 należał do Niemiec (Prusy Wschodnie), a jeszcze wcześniej do Zakonu Krzyżackiego. Z braku dostępnych dokumentów z okresu przed II wojną światową omówienie ówczesnej gospodarki leśnej jest utrudnione. Począwszy od II-go wieku n. e. w okresie wpływów rzymskich na terenie Ziemi Ostródzkiej wkraczało osadnictwo kultury oksywskiej. W V wieku rozwijało się osadnictwo pruskie, powstawały liczne grodziska. Osadnictwo to nie miało większego wpływu na lasy ostródzkie. Lasy głównie liściaste stanowiły wtedy ogromne kompleksy. Teren dzisiejszych Lasów Taborskich stanowił naturalną granicę miedzy plemionami Sasinów i Galindów i nosił nazwę Puszczy Galindzkiej. Począwszy od roku 1274 Zakon Krzyżacki rozpoczął planową działalność osadniczą. W wieku XIV i XV powstało 28 wsi rycerskich i 13 krzyżackich, głównie na prawie chełmińskim. Począwszy od tego okresu nastąpiło gwałtowne zmniejszenie się powierzchni lasów na wskutek nadmiernej ich eksploatacji. Na przełomie wieków XIV i XV istniały w lasach ostródzkich koło Dąbrówna, Ostródy i Miłomłyna huty żelaza. Ten prymitywny przemysł zlokalizowany był na obszarach leśnych, gdyż podstawowym lub pomocniczym surowcem było drewno. Ujemnie na drzewostan wpływało również pozyskiwanie żywicy, niekontrolowany wypas bydła i trzody chlewnej, wypalanie łąk śródleśnych i wrzosowisk. Proces niszczenia lasów potęgował również rozwój bartnictwa. W wyniku rabunkowej gospodarki w XVI w. w okolicach Ostródy pozostał już tylko niewielki kompleks leśny - dzisiejsza Puszcza Taborska, gdzie nadal dominowały lasy liściaste z udziałem sosny. W tym też okresie sosna taborska stała się znaną i bardzo cenioną w Europie i na całym świecie. W XVI i XVII w. nastąpił gwałtowny wzrost eksportu tego gatunku do krajów Europy Zachodniej na maszty okrętowe. W wyniku takiej gospodarki udział tego gatunki w drzewostanach zaczął się zmniejszać. Wobec postępującej dewastacji lasów władze Państwa Pruskiego już w XVII w. zapoczątkowały politykę leśną zmierzającą do ochrony lasów. Hamowano rozwój przemysłu wyniszczającego lasy. Wprowadzono stopniowo racjonalną gospodarkę leśną zmierzającą do zahamowania wylesień, a także przebudowy drzewostanów liściastych na drzewostany sosnowe. Reforma leśna z 1739 roku powołała administrację leśną. Organizację gospodarki leśnej usprawniła kolejna reforma z 1775 r. Wydano wówczas w Prusach kolejną ustawę leśną, według której starano się prowadzić racjonalną gospodarkę leśną w dzisiejszej Puszczy Taborskiej. Na początku XIX wieku zasady gospodarowania w Lasach Taborskich były podobne do współczesnych. Wyliczano z dużą dokładnością etaty cięć. W okresie tym najczęściej stosowano zręby zupełne, na których po wykarczowaniu pni przez 2 kolejne lata wysiewano zboże, a następnie odnawiano zręby, głównie sosną przez „siew z ręki”. Z zapisów historycznych wynika, że w wyniku takiej gospodarki już od 1865 r. na terenie Puszczy Taborskiej (po niemiecku „Taberbrück Heide”) drzewostany sosnowe zajmowały ponad 90 % powierzchni.. Jeszcze w XIX stuleciu powierzchnia lasów okolic Miłomłyna i Ostródy ciągle się zmniejszała. Rozwijająca się gospodarka rolna zajmowała tereny leśne pod uprawy. Ten sposób gospodarowania utrzymał się aż do II wojny światowej. Dopiero od 1950 r. zaczęto prowadzić racjonalną gospodarkę leśną. Zręby odnawiano głównie sosną. Rezerwat utworzony został zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dn. 24.XII. 1957 r., ogłoszony w Monitorze Polskim Nr 6 poz. 32 w 1958 r., w celu zachowania ze względów naukowych i gospodarczych lasu z udziałem sosny przedstawiającej ekotyp o wysokich wartościach technicznych.

Obszar rezerwatu jest porośnięty drzewostanem sosnowym w wieku ok. 250-270 lat z domieszką buka, dębu szypułkowego, grabu, lipy drobnolistnej i brzozy brodawkowatej. Pierśnica najstarszych sosen dochodzi do 1m, a wysokość do 30-40m. Stare sosny rosnące w Rezerwacie „Sosny Taborskie” nadal owocują. Ich szyszki są o połowę mniejsze od szyszek sosen w pełnym rozwoju. W takich szyszkach dojrzałe są 1-2 nasionka, ale utrzymują one I kl. jakości nasion.  Rezerwat ten zawdzięcza swą sławę wysokowartościowemu sosnowemu drewnu użytkowemu, jednemu z najlepszych  na terenie Europy Środkowej i Wschodniej. Już w 1576 roku królowa duńska poprosiła o sprzedanie sosen taborskich doskonale nadających się na maszty okrętowe. W starych kronikach czytamy, że Napoleon I zainteresował się wysoką jakością tego drewna sosnowego. Miał on zlecić wysłanie nasion sosny taborskiej do Francji. W kilkadziesiąt lat później  w roku 1900 wielkie zainteresowanie wzbudziła jakość drewna sosny taborskiej ( bois de Tabre ) na Paryskiej Wystawie Światowej. Drewno z drzew sosny taborskiej było prezentowane na Wystawie w Paryżu jako „Drewno z Taborza” – przykład surowca drzewnego o doskonałej jakości.. Drewno z taborskich sosen było brane na odbudowe Teatru Narodowego w Warszawie po jego ostatnim pożarze. Z drewna grabowego pochodzącego z Nadleśnictwa Miłomłyn zbudowana jest podłoga sceny tego teatru. W ostatnich latach z drewna sosen taborskich budowano konstrukcje dachowe hal produkcyjnych wznoszonych w Norwegii – poza kręgiem polarnym. Tylko drewno tak wysokiej jakości jest w stanie (po przetworzeniu) utrzymać niezmienione parametry techniczne w tak skrajnych warunkach klimatycznych.

W podszyciu występuje leszczyna, jarząb pospolity i wawrzynek wilczełyko. W runie spotyka się m.in.: szczawik zajęczy, przylaszczkę pospolitą, gwiazdnicę wielkokwiatową, turzycę palczastą, konwalijkę dwulistną, sałatnik leśny, kosmatkę owłosioną, zawilec gajowy, zachyłkę trójkątną, gajowiec żółty, trzcinnik leśny, orlicę pospolitą, wietlicę samiczą, borówkę czarną, siódmaczek leśny, perłówkę zwisłą, groszek wiosenny, poziomkę pospolitą, konwalię majową, z mchów gajnik lśniący, rokiet pospolity i merzyk.

 

Rezerwat Faunistyczny „Jezioro Iłgi”

 

 Powierzchnia 75 ha, nadleśnictwo Miłomłyn, leśnictwo Drwęca, gmina Miłomłyn, województwo warmińsko-mazurskie

Rezerwat utworzono w celu ochrony miejsc lęgowych ptactwa wodnego i błotnego oraz w celu zachowania zespołów roślinności torfowiskowej. Jezioro i torfowisko „Iłgi” są położone w strefie przechodzącej ku północy w osady moren czołowych. W południowej części rezerwatu, wzdłuż jeziora, na piaskach rzecznych tarasów akumulacyjnych, rosną bory sosnowe w wieku 50-70 i 100-130lat z pojedynczą domieszką grabu zwyczajnego, dębu szypułkowego, brzozy brodawkowatej i świerka pospolitego. W południowej części, na sandrach, występują również bory sosnowe, lecz nieco młodsze. Brzegi otaczające jezioro i trofowiska dochodzą do znacznych wysokości. Pokryte są drzewostanem sosnowym z podszyciem krzewów liściastych. Jezioro Iłgi, połączony strugą o tej samej nazwie z jeziorem Gil Duży i Jeziorem Drwęckim, jest jeziorem rynnowym, należącym do zbiorników zanikających. Obecnie jest największa głębokość wynosi 1,30 m. Proces zarastania tego jeziora przebiega bardzo intensywnie, zarośnięte jest już 60% ogólnej powierzchni. Jezioro to zatraca właściwą strefę głębinową i pelagiczną. Ich miejsce zajmuje strefa litoralna, z ciekawymi zespołami roślinnymi. Obrzeża jeziora porasta olsza czarna oraz krzewy wierzby i kruszyny. Czerwonymi owockami wyróżnia się z otoczenia psianka słodkogórz. Na samym brzegu, pomiędzy lądem a wodą, występują zespoły turzyc, zaś w miejscach bardziej zabagnionych spotykamy strzałkę wodną, siedmiopalecznik błotny i jaskier wielokwiatowy. Bardziej ku centrum jeziora ciągną się stosunkowo czyste zespoły trzciny pospolitej, oczeretu jeziornego oraz pałki szerokolistnej. Jeszcze głębiej występują rośliny kwiatowe o liściach pływających – grzybienie białe i grążel żółty. Poza tą strefą widać już rośliny całkowicie zanurzone w wodzie, tworzące łąki podwodne, jak rdestnice i ramienice. Na podstawie przeglądu całokształtu biocenoz jeziora Iłgi można wyodrębnić węższe biotopy, zamieszkane przez charakterystyczne dla nich gatunki ptaków wodnych i błotnych. Dlatego też rezerwat ten z punktu widzenia możliwości badania zespołów roślinności torfowiskowej i ornitofauny zasługuje na szczególną uwagę. Poza jeziorem i torfowiskiem ochroną objęto szeroki na 50 m pas lasu otaczający to środowisko, z jednoczesnym zakazem usuwania dziuplastych starych drzew, w których gnieżdżą się ptaki. Wzięto również pod ochronę czaplę siwą jako naturalnego wroga kraba wełnistorękiego. W okresie ostatnich 20 lat zaobserwowano tu bowiem pojedyncze okazy tego gatunku kraba. Nie wydaje się jednak, ażeby krab wełnistoręki mógł się w tym środowisku nadmiernie rozmnożyć, gdyż jego środowiskiem są wody słone. W przeciwieństwie do zlewiska Morza Północnego krab nie zasiedlił się licznie na terenie zlewiska Bałtyku i nie jest tu groźny dla rybołówstwa. Dotychczas nie przeprowadzono badań limnologicznych na jeziorze Iłgi. Należy jednak przypuszczać, że jezioro to odznacza się dużą produkcyjnością biologiczną, co sprzyja naturalnemu zarybieniu sąsiednich jezior. Dlatego też zabroniono w tym zbiorniku i na strudze zakładania zestaw celem ochrony ryb odbywających wędrówki na tarło.

 

POMNIKI PRZYRODY NA TERENIE GMINY MIŁOMŁYN

 

Ewidencja istniejących pomników przyrody na terenie gminy Miłomłyn:

 

1.       Rodzaj: dąb, Obwód :370cm, Wysokość: 31m, Oddział:113, Leśnictwo: Tarda

2.       Rodzaj: ostoja żółwia błotnego, Oddział:135, 155,156, Leśnictwo: Przemysławów

3.       Rodzaj: dąb, Obwód: 450cm, Wysokość: 24m, Oddział: 197. Leśnictwo: Śródjezierze

4.       Rodzaj: 2 buki, Obwód: 290cm,340cm. Wysokość: 28m, Oddział: 206, Leśnictwo: Przemysławów

5.       Rodzaj: dąb, Obwód: 390cm, Wysokość: 23m, Oddział: 83, Leśnictwo: Jeziory

6.       Rodzaj: drzewostan modrzewiowy 120 lat, Obwód: 120-280cm, Wysokość: 24-38m, Oddział: 131, Leśnictwo: Śródjezierze

7.       Rodzaj: 2 kasztanowce, Obwód: 262cm, 315cm, Wysokość: 20m, Oddział: 278, Leśnictwo: Bagieńsko

8.       Rodzaj: 16 dębów, Obwód: 300-420cm, Wysokość: 20-30m, Oddział: 144, Leśnictwo: Przylądek

9.       Rodzaj: 3 dęby, Obwód: 340-464cm, Wysokość: 20m, Oddział: 100, Leśnictwo: Tarda

10.    Rodzaj: lipa, Obwód: 420cm, Wysokość: 20m, Oddział: 160A, Leśnictwo: Przemysławów

 

WSPÓŁCZESNOŚĆ MIASTA I GMINY MIŁOMŁYN

 

Gmina Miłomłyn ma bardzo dogodne położenie geograficzno – przestrzenne, które cechuje:

Ø      centralne położenie miasta Miłomłyn względem obszaru gminy Miłomłyn,

Ø      bliskie sąsiedztwo z miastem powiatowym Ostróda ( 12 km ),

Ø      bliskość dużych miast: Elbląg ( 63 km ),   Iława ( 44 km),   Morąg ( 29 km), Olsztyn ( 54 km ),

Ø      korzystne powiązanie z drogą krajową nr 7 . Odległość do Gdańska wynosi 123 km, a do Warszawy  220 km.

Gmina Miłomłyn jest jedną z siedmiu gmin powiatu ostródzkiego. Obejmuje miasto Miłomłyn i 13 sołectw. Jest 31 miejscowości wiejskich:

-          Wsie ( 14 ): Bagieńsko, Boguszewo, Bynowo, Dębinka , Ligi, Liksajny, Liwa, Majdany Wielkie, Malinnik, Tarda, Wielimowo, Winiec, Wólka Majdańska, Zalewo.

-          Osady  ( 8 ): Faltyjanki, Glimy, Kukła, Lubień, Majdany Małe, Piławki, Skarpa, Ziemaki.

-          Kolonie ( 3 ): Gil Mały, Gil Wielki, Ostrów Wielki.

-          Miejscowości popegerowskie ( 4 ): Kamieńczyk, Karnitki, Karnity,Rogowo.

-          Leśniczówka : Zatoka Leśna.

 

Spis alfabetyczny miejscowości wraz z liczbą mieszkańców:

 

L.p.	Miejscowość	Liczba mieszkańców
1.	Boguszewo	143
2.	Bynowo	311
3.	Bagieńsko	12
4.	Dębinka	89
5.	Faltyjanki	17
6.	Gil Mały	1
7.	Gil Wielki	5
8.	Glimy	13
9.	Kamieńczyk	50
10.	Karnitki	7
11.	Karnity	238
12.	Kukła	15
13.	Ligi	44
14.	Liksajny	262
15.	Lubień	25
16.	Liwa	662
17.	Majdany Małe	7
18.	Majdany Wielkie	141
19.	Malinik	104
20.	Miłomłyn	1331
21.	Ostrów Wielki	22
22.	Piławki	10
23.	Rogowo	142
24.	Skarpa	58
25.	Tarda	135
26.	Wielimowo	45
27.	Winiec	72
28.	Wólka Majdańska	103
29.	Zalewo	77
30.	Zatoka Leśna	8
31.	Ziemaki	14

 

 Powierzchnia gminy wynosi 16.091 ha, co stanowi 9,12 % obszaru powiatu ostródzkiego

 

 

 

LUDNOŚĆ

 

 Według danych z 31 grudnia 2003 roku na terenie gminy żyje 5171 mieszkańców. Gęstość zaludnienia tego obszaru jest niska – dwukrotnie niższa od średniej w powiecie ostródzkim i województwie warmińsko – mazurskim oraz czterokrotnie niższa od średniej  w kraju i wynosi 31 osób/km², w tym w mieście 181/km², a na wsi 19 osób/km². Wskaźnik feminizacji wyniósł  średnio 103 kobiety na 100 mężczyzn, przy czym w mieście 108, a na wsi 100. Poziom wykształcenia mieszkańców jest charakterystyczny dla terenów wiejskich, co ilustruje wykres i tabela.

 

Poziom wykształcenia	ogółem	mężczyźni	kobiety	miasto	wieś
- wyższe	153	62	91	100	53
- policealne i średnie	834	336	498	475	359
- zasadnicze i zawodowe	1009	614	395	479	530
- podstawowe	1841	890	951	737	1104
- podstawowe nieukończ. bez wykszt., nieustalone	300	119	181	81	219

W grupie osób powyżej 18 lat wykształcenie wyższe posiada - 3,7 %,  policealne i średnie - 20,2 %, zasadnicze zawodowe -  24,4 %, podstawowe - 44,5 %, natomiast niepełne podstawowe   bądź bez wykształcenia szkolnego i o nieustalonym wykształceniu jest  - 7,2 %. Kobiety częściej niż mężczyźni kończą studia (4,3 % kobiet i 3,1 % mężczyzn). Mężczyźni częściej kończą zasadnicze szkoły zawodowe (30,4 % mężczyzn, 16,6 % kobiet). W populacji aktywnych zawodowo mężczyźni stanowili 1.120 osób, tj. 55,5 %. Liczba aktywnych zawodowo osób zamieszkałych na wsi była niższa niż w mieście i wynosiła 1.092 osoby, tj. 53,7 %. Mężczyźni charakteryzowali się wyższą aktywnością zawodową niż kobiety. Na 100 mężczyzn powyżej 18 lat przypadało przeciętnie 59,3 aktywnych zawodowo, a w grupie kobiet 45,7. Przeciętnie w województwie warmińsko – - mazurskim  aktywność zawodowa była wyższa i wynosiła wśród mężczyzn 62, a kobiet 49.

Strukturę wykształcenia ludności miasta i gminy Miłomłyn na tle powiatu, województwa i kraju obrazuje tabela.

Wyszczególnienie	Poziom wykształcenia w %
	wyższe	policealne i średnie	zasadnicze zawodowe	podstawowe	Niepełne podst.,   bez wykszt, nieustalone
Ogółem	3,7	20,2	24,4	44,5	7,2
Mężczyźni	3,1	16,6	30,4	44,0	5,9
Kobiety	4,3	23,5	18,7	44,9	8,6
Miasto Miłomłyn	5,3	25,4	25,6	39,4	4,3
Wieś	2,3	15,8	23,4	48,7	9,8

 

 

GOSPODARKA,  RYNEK  PRACY, HANDEL I USŁUGI

 

Władze samorządowe doprowadziły, do odzyskania przez Miłomłyn praw miejskich w 1998 r. W związku z tym gospodarka i rynek pracy przeszedł duże przeobrażenia. Z powodów ekonomicznych zlikwidowano stare zakłady pracy, takie jak Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Miłomłynie, cegielnia, mieszalnia pasz, Państwowe Gospodarstwa Rolne w Bynowie, Karnitach i Rogowie.

Ogółem w mieście i gminie Miłomłyn funkcjonują  263 podmioty gospodarcze, w tym 10 w sektorze publicznym i 253 w sektorze prywatnym:

-          29 %  - podmiotów gospodarczych zajmuje się handlem i naprawami (woj. – 31 %),

-          12 % podmiotów – rolnictwem (woj. - 4 %),

-          10 % - przetwórstwem przemysłowym (woj. – 9 %),

-          10 % - budownictwem (woj. - 9 %),

-          9 % - usługami transportowymi, gospodarką magazynową i łącznością (woj. – 8 %),

-           6 % - hotelarstwem i gastronomią  (woj. – 3 %),

-          6 % - obsługą nieruchomości i firm (woj. – 16 %), 

-          6 % - pozostałą działalnością usługową (woj. – 7 %).

 

 W 2002 roku 2.622 osoby, tj. 52,5 % ogółu mieszkańców miasta i gminy Miłomłyn utrzymywały się: z pracy najemnej (39,4 %),  pracy na własny rachunek lub z dochodów najmu (13,2 %), w tym z pracy w swoim gospodarstwie rolnym (8,9%). Z dochodów pochodzących z niezarobkowych źródeł utrzymywało się 46,8 % społeczeństwa, w tym z emerytur 14,7 % i rent 15,4 %, z zasiłków 11,5 %. Liczba pracujących w gospodarce narodowej na 1000 ludności na terenie miasta i gminy wyniosła 94 osoby, w powiecie ostródzkim 160 osób, a w województwie 174 osoby. Najwięcej pracowało w przemyśle – 25,9 %, edukacji – 23,1 %, rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie – 18,4 %. Mniej w handlu – 14,6 %, a w transporcie tylko 2,1 %.

Zakłady i instytucje państwowe funkcjonujące na terenie naszej gminy to: Nadleśnictwo,  Zakład Przemysłu Drzewnego, Gminna Spółdzielnia „SCh”, Urząd Miasta i Gminy, Urząd Pocztowy, Biblioteka Miejska, Miejsko – Gminny Ośrodek Kultury, Komenda Policji, Niepubliczny Ośrodek Zdrowia, Publiczne Gimnazjum, trzy szkoły podstawowe

( Miłomłynie, Bynowie i Liwie ).

Sektor prywatny reprezentuje  w Miłomłynie 35 sklepów różnej branży i 5 placówek gastronomicznych, a na terenie gminy 14 sklepów i 9 punktów gastronomicznych. Strukturę prowadzonej działalności gospodarczej na terenie gminy ilustruje poniższa tabela.

 

Wyszczególnienie	2003 rok
Placówki handlowe	39
Placówki gastronomiczne	14
Produkcja wyrobów przemysłowych	2
Produkcja wyrobów spożywczych	3
Budownictwo	14
Usługi transportowe	22
Zakłady produkcyjno - usługowe	71
Inne	128
Ogółem:	293

 

 Główni pracodawcy na terenie Miasta i  Gminy Miłomłyn.

 

 

Lp.	Główni pracodawcy – nazwa firmy	Branża	Liczba zatrudnionych	Forma prawna	Uwagi
1.	Nadleśnictwo Miłomłyn	Leśnictwo łącznie z działalnością usługową	60	Lasy Państwowe

2.	Inwestplan	Tartak	47	Spółka z o. o.	- w planach zwiększenie zatrudnienia i produkcji
3.	Gminna Spółdzielnia „Samopomoc Chłopska”	Handel	28	Spółdzielnia	1 osoba podejmie pracę od 1 maja 2004 r
4.	„LAS” St. Chodup A.     Chodup B.  Skierman	Tartak	26 w tym: umowy o pracę i umowy zlecenie	Os. fiz. Prowadzące dział. gosp.

5.	Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe Jan Trznadel	Tartak	18	Os. fiz. Prowadzące dział. gosp

6.	„Metec sp. z o. o.”	Produkcja metalowych wyrobów gotowych	18	Spółka z o. o.

7.	Mistral - Karnity	Hotelarstwo	14	Spółka z o. o.

8.	Przedsiębiorstwo Handlowo – Usługowe „ Petro – Młyn sp. z o. o.”	Hotelarstwo	14	Spółka z o. o.

9.	Przedsiębiorstwo Rolno – Handlowe Bynowo	Produkcja pasz	13 w tym: umowy o pracę i umowy zlecenie	Spółka akcyjna

10.	Heitzman Polska Technologie Energetyczne	Produkcja metalowych wyrobów gotowych	9	Spółka z o. o.

11.	„Bianko sp. z o. o.”	Budownictwo	6	Spółka z o. o.	Eksport budowlanych elementów betonowych – balustrady - NIEMCY
12.	„DUET” Jan i Mirosław Mościanica	Ciastkarnia	5	Spółka akcyja

 

 

Rozwój miasta i gminy Miłomłyn wspiera 13 stowarzyszeń i organizacji społecznych:

1.      Klub Sportowy "TĘCZA" w Miłomłynie,

2.      Koło Emerytów i Rencistów w Miłomłynie;

3.      Koło Łowieckie "Dzięcioł",

4.      Ochotnicza Straż Pożarna w Bynowie;

5.      Ochotnicza Straż Pożarna w Liwie,

6.      Ochotnicza Straż Pożarna w Miłomłynie,

7.      Stowarzyszenie "Mazury Zachodnie",

8.              Stowarzyszenie Miłomłyn 2010,

9.              Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Miasta i Gminy Miłomłyn,

10.  XV Drużyna Harcerska  im. T. Kościuszki przy Gimnazjum i Szkole Podstawowej w Miłomłynie,

11.  Uczniowski Klub Sportowy "LIDER" przy Szkole Podstawowej w Miłomłynie;

oraz  samorządowe jednostki organizacyjne jak:

12.  Miejsko - Gminna Biblioteka Publiczna w Miłomłynie,

13.  Miejsko - Gminny Ośrodek Kultury w Miłomłynie.

 

 

 

ROLNICTWO

 

 Po transformacji ustrojowej i przemianach gospodarczych naszego państwa zmienił się obraz polskiego rolnictwa.  Przestały istnieć Państwowe Gospodarstwa Rolne. Ich majątkiem zarządza Państwowa Agencja Nieruchomości Rolnej Skarbu Państwa. Stąd w naszej gminie jest duże bezrobocie oraz znaczne odłogi  ziemi.

Z ogólnej powierzchni gminy wynoszącej 16.091 ha, użytki rolne zajmują 6.477 ha, w tym grunty orne 4.417 ha, sady 16 ha, łąki 806 ha, pastwiska 1.238 ha. Lasy i grunty leśnie zajmują 6.250 ha.

W 2002 roku w gminie Miłomłyn było 531 gospodarstw rolnych. W tym powyżej 1 ha – 297, a w ich posiadaniu znajdowało się 4.828 ha powierzchni ogólnej, w tym 4.349 ha użytków rolnych.

Przeciętna powierzchnia ogólna jednego gospodarstwa rolnego w 2002 roku wynosiła 9,32 ha (w powiecie 15,3 ha, w województwie 16,43 ha, w kraju 6,59 ha), w tym powierzchnia gospodarstw o areale powyżej 1 ha - 16,36 ha (w powiecie 27,01 ha, w województwie 27,07 ha, a w kraju 9,60 ha).

Spośród ogólnej liczby gospodarstw rolnych wynoszącej 531, działalność wyłącznie rolniczą prowadziło 307 gospodarstw, tj. 57,8 %, a działalność wyłącznie pozarolniczą 32 gospodarstwa, tj. 6 %. Prowadzeniem działalności rolniczej i pozarolniczej zajmowały się 33 gospodarstwa, tj. 6,2 %. Natomiast 159 gospodarstw, tj. 29,9 % posiadających łącznie 474 ha nie prowadziło działalności rolniczej i poza rolniczej.

 

Na terenie gminy uprawiane są:

Zboża:

-          jęczmień

-          owies

-          pszenica

-          żyto

-          rzepak

-          jęczmień

 

Warzywa:

-          marchew

-          pietruszka

-          pomidory

-          sałata

-          kapusta

-          ogórki

-          buraki cukrowe

-          buraki pastewne

Owoce:

-          jabłka

-          gruszki

-          truskawki

-          śliwki

-          wiśnie

Na terenie gminy hoduje się:

-          świnie

-          kury

-          indyki

-          kaczki

-          gęsi

-          krowy

-          bydło

-          konie

-          króliki

-          gołębie

-          karasie

 

LEŚNICTWO

 

 Ogólna powierzchnia Nadleśnictwa Miłomłyn wynosi 18.920 ha z czego powierzchnia leśna 17.646 ha.

Nadleśnictwo Miłomłyn utworzone jest z trzech obrębów leśnych: Tabórz, Tarda, Miłomłyn. Nadleśnictwo podzielone na 17 leśnictw i 3 ośrodki hodowli zwierzyny. Dodatkowo w Nadleśnictwie samodzielnie funkcjonuje szkółka zespolona o pow. 12,80 ha. Lasy Nadleśnictwa Miłomłyn charakteryzują się bogactwem siedlisk, złożoną strukturą gatunkową i wiekową. W znajdujących się na tych obszarach lasach najwięcej jest sosny – 73,2%. Oprócz niej rośnie: buk – 10,8%, brzoza – 5,4%, olsza – 4,6%, dąb – 4%, świerk – 1,3%, grab – 0,3%. Biorąc pod uwagę wiek drzewostanu najwięcej jest drzew w przedziale od 21 do 40 lat – 21%. Lasów do 20 lat jest 12%, a od 41 do 60-letnich – 18,2%,  61 – 80-letnich – 18,5%, 81-100-letnich – 9,9%, 101-120-letnich – 8,9%, 121-letnich i starszych – 6,9%. Rocznie zalesia się i odnawia około 150 ha, pielęgnuje się około 650 ha. W Nadleśnictwie rośnie 48 drzew doborowych. Drzewostany na tym terenie słyną z wysokiej jakości drewna sosnowego. To tutaj rośnie znana w świecie sosna taborska.

Prowadzony przez Nadleśnictwo Miłomłyn program selekcji genetycznej, obejmujący drzewa doborowe, wyłączone drzewostany nasienne sosnowe i dębowe, uprawy pochodne w blokach upraw, daje gwarancję, że i przyszłe pokolenia będą mogły podziwiać potomstwo tych królów lasów taborskich.

 

ŁOWIECTWO

 

Bogactwo siedlisk na terenie gminy Miłomłyn to również obfitość zwierzyny łownej. Gospodarka łowiecka prowadzona w tych obwodach jest integralną częścią gospodarki leśnej Nadleśnictwa. Jest zgodna z celami i zasadami trwałej, zrównoważonej i wielofunkcyjnej roli lasu.

Podstawowym kryterium decydującym o liczebności i strukturze gatunkowej zwierzyny oraz o skali zadań w zagospodarowaniu łowieckim poszczególnych obwodów łowieckich jest rozmiar szkód wyrządzanych przez zwierzynę w lesie i utrzymanie zagęszczenia gatunku zwierzyny w takiej wysokości, by nie miało to negatywnego wpływu na stan lasu.

Aby zrealizować wszystkie te cele, powołano w Nadleśnictwie trzy Ośrodki Ochrony Zwierzyny o ogólnej powierzchni 14 838 hektarów. Podstawowe gatunki zwierząt łownych występujących na terenie OHZ to: jeleń, sarna, dzik. Ponadto występują również: zając, borsuk, kuna, kaczki, słonki, gołąb grzywacz.

Na terenie OHZ znajdują się trzy kwatery łowieckie, z których oprócz myśliwych korzystać mogą także turyści. Rekordowe trofea to:

v      wieniec jelenia  o wadze 10,69 kg (1998 rok)

v       szable dzika o długości 22 cm (1995 rok).

 

 

OŚWIATA

 

             Sieć szkolna na terenie miasta i gminy Miłomłyn w ostatnich kilkunastu latach, ulegała kolejnym przekształceniom (podobnie jak w całym kraju). Na początku lat  90-tych tworzyły ją szkoły podstawowe: w Miłomłynie, Liwie, Bynowie, Majdanach Wielkich i Liksajnach wraz z oddziałami 6-latków i świetlicami szkolnymi oraz 3 przedszkola - w Miłomłynie, Liwie i Bynowie. Każda ze szkół była dobrze wyposażona w pomoce dydaktyczne i sprzęt, dysponowała boiskiem sportowym. Dwie ze szkół posiadały sale gimnastyczne – Miłomłyn i Liksajny. W szkołach w Miłomłynie i w Liwie funkcjonowały stołówki szkolne oparte na własnym zapleczu kuchennym.

Po 1989 roku, wraz ze zmianami społeczno-gospodarczymi w Polsce, w oświacie na terenie Miłomłyna zaczęły następować przemiany. Uległy likwidacji placówki przedszkolne. Na początku lat dziewięćdziesiątych wraz z upadkiem Państwowych Gospodarstw Rolnych zlikwidowano zakładowe przedszkole w Bynowie. Pozostałe placówki przedszkolne, pozbawione subwencji państwowych, znalazły się na całkowitym utrzymaniu gminy. Wobec rosnących kosztów utrzymania i ubożenia społeczeństwa, co przejawiało się malejąca liczbą dzieci w tych placówkach, zostały one stopniowo likwidowane. Był to proces kilkuletni. Ostatnie przedszkole (w Miłomłynie) zamknięto w 1996 roku.

Kolejne zmiany przyniosła reforma oświaty wprowadzająca 6-letnią szkołę podstawową i 3-letnie gimnazjum. Były to głębokie przemiany strukturalne w organizacji placówek oświatowych, zbiegły się one w czasie z malejącą liczbą dzieci szczególnie w szkołach wiejskich. Dodatkowo utworzenie gimnazjów i ograniczenie cyklu kształcenia w szkole podstawowej do 6 lat sprawiło, że część szkół podstawowych z uwagi na małą liczbę uczniów została przeznaczona do likwidacji. W gminie Miłomłyn taki los spotkał 2 szkoły podstawowe, w których liczba uczniów była mniejsza niż 100. Były to Szkoła Podstawowa w Liksajnach (ok. 50 uczniów) i Szkoła Podstawowa w Majdanach Wielkich (ok. 80 uczniów). Po likwidacji tych placówek uczniowie zostali przeniesieni do Szkoły Podstawowej w Bynowie lub do Szkoły Podstawowej w Miłomłynie. Dzisiaj na terenie miasta i gminy Miłomłyn pracują 3 szkoły podstawowe oraz jedno gimnazjum. Te placówki to:

• Publiczna Szkoła Podstawowa w Bynowie
• Publiczna Szkoła Podstawowa w Liwie
• Publiczna Szkoła Podstawowa w Miłomłynie
• Publiczne Gimnazjum w Miłomłynie

 

 

Publiczna Szkoła Podstawowa w Bynowie

Budynek szkolny o powierzchni 714 m². Szkoła posiada 7 izb lekcyjnych, salę komputerową, świetlicę, bibliotekę wraz z czytelnią oraz pomieszczenie dla higienistki szkolnej, pokój nauczycielski, sekretariat i inne pomieszczenia gospodarcze. Jest wyposażona w toalety i szatnie – jest to jedyna szkoła w gminie, w której uczniowie zmieniają obuwie na terenie szkoły. Szkoła leży w oddaleniu od ulicy, na działce o powierzchni 0,5 ha. Na sąsiedniej działce o powierzchni 1,8 ha znajduje się kompleks boisk (piłka nożna, siatkówka, koszykówka). W szkole jest 7 oddziałów (w tym 1 oddział „0”), uczęszcza do niej 107 uczniów (większość dowożonych), pracuje 13 nauczycieli i 4 pracowników obsługi.

 

Publiczna Szkoła Podstawowa w Liwie

Szkoła składa się z dwóch budynków (o powierzchni 756 m² i 631 m²) pochodzących z okresu międzywojennego. Do szkoły należy również część wolno stojącego budynku po dawnym przedszkolu. Zlokalizowane są one wraz z boiskiem szkolnym na działce o powierzchni 2,45 ha. Niestety położenie tej działki nie jest najlepsze, ponieważ budynki szkolne rozdziela ulica Długa, będąca główną ulicą wsi Liwa. Stanowi to stałe zagrożenie bezpieczeństwa przebywających tam uczniów. Szkoła dysponuje 7 salami lekcyjnymi, ma salę komputerową, świetlicę, stołówkę zapleczem kuchennym, zastępczą salę gimnastyczną, bibliotekę, gabinet pedagoga i higienistki szkolnej, pokój nauczycielski, sekretariat i inne pomieszczenia administracyjno-gospodarcze. Toalety szkolne niestety wybudowane są na zewnątrz budynków szkolnych. W szkole pracuje 7 oddziałów (w tym jeden oddział „0”),      do szkoły uczęszcza 105 uczniów (częściowo dowożonych), zatrudnionych jest 12 nauczycieli i 7 pracowników obsługi.

 

Publiczna Szkoła Podstawowa w Miłomłynie

Szkoła zlokalizowana jest na działce przy ulicy Pasłęckiej 14 wspólnie z gimnazjum. Zajmuje parterowy budynek o powierzchni 591 m² będący zachodnim skrzydłem całego obiektu. Znajduje się w nim 6 sal lekcyjnych, mała sala gimnastyczna i świetlica (w zabudowanej części korytarza). Sale lekcyjne są jednak pomieszczeniami o małej powierzchni (od 25 m² do 40 m²). Szkoła podstawowa swoją salę komputerową ma zlokalizowaną w budynku gimnazjum. W organizacji procesu dydaktycznego korzysta również z sal lekcyjnych gimnazjum (1-3 w zależności od potrzeb). Ponadto szkoła wynajmuje w budynku prywatnym leżącym w bezpośrednim sąsiedztwie 2 sale lekcyjne na zajęcia klas pierwszych. Część obiektów, takich jak boisko sportowe, sala gimnastyczna (288 m²), biblioteka, stołówka, gabinet lekarski, szkoła współużytkuje z gimnazjum. Obie placówki są połączone poprzez budynek sali gimnastycznej. Szkoła podstawowa składa się z 14 oddziałów (w tym 2 oddziały „0”), uczy się w niej 276 uczniów, zatrudnionych jest obecnie 26 nauczycieli i 9 pracowników obsługi.

 

Publiczne Gimnazjum w Miłomłynie

Gimnazjum w Miłomłynie utworzono 1 września 1999 roku jako część Zespołu Szkół w Miłomłynie, który funkcjonował w obiekcie należącym do Szkoły Podstawowej w Miłomłynie (ośmioklasowej). Od 1 września 2002 roku pracuje ono jako samodzielna szkoła - Publiczne Gimnazjum w Miłomłynie i mieści się w starym budynku dawnej szkoły podstawowej (o powierzchni 1246 m²). W nowym parterowym skrzydle tego obiektu mieści się wcześniej opisana szkoła podstawowa. Budynek obecnego gimnazjum w 2002 roku poddany został kapitalnemu remontowi. Odnowiono wszystkie pomieszczenia, wymieniono stolarkę okienną i drzwiową, wymieniono armaturę w toaletach i położono glazurę. Gimnazjum dysponuje 10 salami lekcyjnymi, ma salę komputerową, świetlicę, bibliotekę z czytelnią, gabinet lekarski (stomatologiczny). Salę gimnastyczną, boiska sportowe, stołówkę współużytkuje ze szkołą podstawową. Ponadto na terenie obiektu znajdują się 3 mieszkania pracownicze, w których mieszkają nauczyciele lub emeryci. Szkoła liczy 10 oddziałów, do których uczęszcza 247 uczniów (połowa jest dowożona lub dojeżdża), pracuje w niej 22 nauczycieli oraz 7 pracowników obsługi.

W placówkach oświatowych na terenie miasta i gminy Miłomłyn w roku szkolnym 2003/2004 pracuje 73 nauczycieli. Ich wykształcenie ilustrują: wykres i tabela.

 

Wykształcenie	Liczba nauczycieli	%
wyższe magisterskie	57	78
wyższe zawodowe	2	2,7
licencjackie	10	14
kolegium / studium nauczycielskie	3	4,1
średnie pedagogiczne	1	1,4

73

100

 

 

 

Sieć szkolna jest przygotowywana na potrzeby uczniów, klientów szkoły. Poniżej przedstawiamy dane liczbowe, które uzyskalismy w Urzędzie Stanu Cywilnego w Miłomłynie. Ilustrują one doskonale procesy demograficzne zachodzące na terenie gminy Miłomłyn.

 

 

Rok urodzenia	Ogółem	W obwodzie szkół podstawowych
		Miłomłyn	Bynowo	Liwa
1989	72	36	20	16
1990	92	49	30	13
1991	90	45	34	21
1992	73	44	13	16
1993	67	38	16	13
1994	73	43	16	14
1995	68	37	19	12
1996	71	35	16	20
1997	69	38	18	13
1998	58	31	12	15
1999	51	23	14	14
2000	67	42	10	15
2001	50	22	16	12
2002	50	32	8	10
2003	53	28	13	12

Liczba dzieci zamieszkałych w gminie Miłomłyn urodzonych w latach 1989-2003  z podziałem na obwody szkolne.

W roku szkolnym 2003/2004 do szkół, łącznie z oddziałami „O” uczęszcza 741 dzieci i młodzieży – tj. 14,6% ludności, w tym w szkołach  podstawowych 432 uczniów, w gimnazjum 248 uczniów, a w oddziałach  przedszkolnych 61 dzieci.

 

Uczniowie mogą uczestniczyć w różnych zajęciach pozalekcyjnych.

 

Gimnazjum oferuje swoim uczniom:

• koła zainteresowań – koła przedmiotowe (z  j. polskiego, matematyki, fizyki, chemii

i informatyki, żywego słowa),

• SKS,

• zespół taneczny,

• Drużyna Harcerska im. Tadeusza Kościuszki,

• LOP.

 

Szkoły podstawowe proponują:

• koła zainteresowań – przedmiotowe ( j. polskiego, matematyki, historyczne )

• chór szkolny,

• SKS

• PCK

• Klub Europejski przy Szkole Podstawowej w Miłomłynie,

• Drużyna Harcerska w Miłomłynie i Bynowie.

• Klub Sportowy „Lider”’

• Nauka tańców standardowych i latynoskich.

 

 

OPIEKA MEDYCZNA

 

Niepubliczny Zespół Opieki Zdrowotnej, apteka, praktyki prywatne, lekarz stomatolog, pediatra. Opiekę medyczną nad mieszkańcami gminy sprawuje dwóch lekarzy, jeden stomatolog, ginekolog (raz w tygodniu) i cztery  pielęgniarki. W Miłomłynie czynna jest również apteka.

 
 

PARAFIE

 

Na terenie gminy Miłomłyn leżą dwie parafie Św. Bartłomieja w Miłomłynie  i Najświętszej Matki Boskiej Częstochowskiej w Liwie. Od 1992 r. parafia Miłomłyn została włączona do diecezji elbląskiej i powstał „Dekanat Miłomłyn”. W jego skład weszły następujące parafie: Podwyższenia Krzyża Św. w Borecznie, Św. Piotra i Pawła  w Dobrzykach, Św. Bartłomieja w Miłomłynie, Najświętszej Matki Boskiej Częstochowskiej  w Liwie, Św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Samborowie, oraz Św. Jana Chrzciciela  w Szymonowie. Dziekanem dekanatu jest proboszcz parafii Miłomłyn ks. prałat Józef Kowalewski.

 

KULTURA

 

`           Na trenie naszej gminy od 1968 roku działa ośrodek kultury. Do 1984 r. dyrektorem była Halina Nugebauer, a od 1985 r. funkcję tę pełni pan Zbigniew Rochowicz. W MOK-u pracuje tylko jedna osoba – kierownik. Wspomagają go nauczyciele, pracując społecznie. MOK nie ma najlepszych warunków lokalowych, ale mimo to dzieje się w nim wiele interesujących imprez: „ Wojewódzka Scena Amatora”, konkursy recytatorskie, bale, dyskoteki, ferie  i wakacje w MOK.

 

TURYSTYKA

 

Piękno lasów gminy Miłomłyn, bogactwo flory i fauny oraz malownicze położenie przyciągają rokrocznie liczne rzesze spragnionych ciszy i wypoczynku turystów.

Szczególną atrakcja turystyczną jest przepływający przez teren gminy Kanał Ostródzko-Elbląsko, który ze względu na wiek i unikalność urządzeń (śluzy i pochylnie) jest światowej klasy zabytkiem sztuki hydrotechnicznej. W Miłomłynie znajduje się jedno z tych urządzeń (śluza) oraz przystań.

Inne zabytki warte odwiedzenie to: neogotycki kościół parafialny pod wezwaniem św. Bartłomieja zbudowany w latach 1898-1901, gotycka dzwonnica z XIV wieku, fragmenty dawnych fortyfikacji miejskich z XIV wieku, zespół pałacowo-parkowy z XIX wieku w Karnitach.

Lasy gminy Miłomłyn to raj dla zbieraczy jagód i grzybiarzy. Miłośnicy przyrody podziwiać mogą szybujące nad kompleksami leśnymi: orły bieliki, rybołowy, czarne i białe bociany. W ostępach leśnych  żyją w naturalnym stanie m.in. jelenie, dziki, sarny, daniele i zwierzyna drobna. Wytrawni i spostrzegawczy turyści mogą liczyć na spotkanie z wydrą i żółwiem błotnym.

Miłośnicy turystyki aktywnej znajdą dla siebie wiele atrakcji. Na terenie gminy istnieją wypożyczalnie sprzętu wodnego i rowerów. Dla rowerzystów wytyczone są trzy trasy rowerowe o różnej długości i stopniu trudności (trasa żółta, czerwona i niebieska).

Bogata jest także infrastruktura turystyczna gminy.

Na turystów czekają dwa luksusowe hotele: „Hotel Miłomłyn” w Miłomłynie oraz „Hotel Zamek” w Karnitach. Bogatą ofertę turystyczną oferują też liczne ośrodki wypoczynkowe i gospodarstwa agroturystyczne.

 

Die kurze Zusammenfassung auf Deutsch

GESCHICHTLICHER ABRISS

 

Miłomłyn wurde in Unterlagen von 1315 erwähnt und aus staumen Aufzeichnungen über einen Pfaner aus der Pfarrei Miłomłyn. Der Pfarrer hieß Ludwig. Das Stadtrecht erhielt Miłomłyn 1335 vom Komtur des Deutschritterordens Hartwig (Hartung von Sonnenborn). Das Wappen und das Lokationsprivileg wurden der Stadt aufgrund des Kulmer Rechtes verliehen.

Am Anfang des 14. Jhs. errichteten hier die Deutschordensritter ein Schloß und eine Mühle und in der Nähe entstand eine Marktsiedlung, die „Liwemuhle" genannt wurde. Von diesem Namen stammt der heutige Name von Miłomłyn.

Von der Mitte des 14. Jhs. hatte Miłomłyn bereits eigene Stadtbehörden. Es gab einen Rat und einen Bürgermeister, sowie ein städtisches Gericht. Im 17. Jh. bestand der Stadtrat aus vier Bürgern und nach einer Reform der Stadtverwaltung im Preußischen Staat 1809 bestand der Stadtrat in Miłomłyn aus 6 Schulzen und 12 Räten, die gewählt wurden, (die Schulzenanzahl änderte sich).

Zur Zeit der schwedischen Kriege wurde Miłomłyn verbrannt (1657). Es überwand die Kriegszerstörungen erst im 19. Jh., weil erst der Bau des Ostródzko-Elbląski Kanals (Oberländischen Kanals) in den Jahren 1846-1872 eine wirtschaftliche Belebung verursachte. Dank dem Wasserwegknotenpunkt, der in Miłomłyn entstand und nach der Errichtung der Eisenbahnlinie von Elbląg durch Ostróda nach Olsztyn (Allenstein) (Eröffnung im September 1872) wurde Miłomłyn mehr attraktiv. Es war in dem Liwsko-Jabłonecka Urwald gelegen und hatte deshalb gute Voraussetzungen für die Entwicklung von Holz-, Unterholz- und Holzkohlehandel.

Man benutzte Reste einer alten Kirche vom 14. Jh., die zerstört wurde und errichtete in den Jahren 1898-1901 eine neue Kirche. Von der alten Bebauung blieben ein gotischer Turm vom 14. Jh. und Schutzmauerfragmente vom 16. Jh. erhalten. In der Stadt blieb auch ein Teil von Wohnhäusern vom 18. und 19. Jh erhalten.

Der I Weltkrieg, dessen wichtige Handlungen in der Nähe von Olsztynek stattfanden, hatte auch einen negativen Einfluss auf die Entwicklung von Miłomłyn, weil hier preußische Truppen, die ernährt werden mussten, ihre Quartiere hatten.

Weitere Misserfolge ergaben sich aus der großen wirtschaftlichen Krise in den Jahren 1929-1933. Damals wanderte ein großer Teil der Bevölkerung zum Kohlenrevier in Westfalen aus.

Die Handlungen des II Weltkriegs und insbesondere erste Monate nach seinem Ende verursachten eine 90% - ige Stadtvernichtung. Vom Ausmaß der Zerstörungen kann die Einwohnerzahl zeugen, die Ende 1946 lediglich 430 Personen betrug. Im Laufe von 50 Jahren stieg die Einwohnerzahl beinahe fünffach. Miłomłyn hat das Stadtrecht im Jahre 1945 verloren. Dank der dynamischen Gemeindebehörden hat der Ort es wieder erlangt.

 

DENKMÄLER VON MIŁOMŁYN

 

 

1. Glockenturm – wurde von den Ordensritter vor dem Jahr 1335 erbaut.

 

 

2. St. Bartholomäus Pfarrkirche

 

3. St. Elizabeth Kapelle (1931-1932)

4. Das vernichtete Grabmal von Bischof Johannes Wigand (1575-1587)

5. Fragment des Schutzmauers

6. Das Älteste Haus aus dem Jahr 1811

7. Die Schule in Miłomłyn (1866-67)

8. Die Schneidemühle

9. Das Gebäude von Oberförsterei aus dem Jahr 1842

10. Die Post

11. Der Oberlandkanal

12. Palast in Karnity

 

 

 

DIE WICHTIGSTEN DENKMÄLER MÖCHTEN WIR KURZ BESCHREIBEN

 

Die St. Bartholomäus Kirche - St. Bartholomäus Pfarrkirche, neugotisch, erbaut 1898-1901, unter Nutzung der Nordwand einer alten Kirche aus dem 14. Jh. Backsteinbau. Franz Albert Rauch war Baumeister und Priester dieser Kirche.

            Auf der Südseite zwei Ecktürme, dabei ist der südöstliche Turm höher, im oberen Teil sechseckig, mit einer Uhr. In der Kirche befindet sich ein wertvoller, spätbarocker Hauptaltar, aus Holz, polychromiert, vergoldet und versilbert. Im Altar befinden sich die Skulpturen: die letzte Abendmahl, die Auferstehung, die Beerdigung Christi. Die spätbarocke, mit Schnitzereien verzierte Kanzel entstand um 1715. In der Kirche kann man auch zwei nicht mehr lesbare Grabplatten aus rotem Sandstein, in Granit gehauenes Weihwasserbecken und barocke, 1728 in Elbląg gefertigte Glocke bewundern. Zu dem Komplex gehört auch der gotische Glockenturm, errichtet in der 2. Hälfte des 14. Jh.s. Er ist ein Überrest der alten, gotischen St. Bartholomäus Wehrkirche. Es ist ein Backsteinbau, mit quadratischem Grundriss, hat kleine Fenster in Form der Schiesscharten, barocker Dachreiter aus dem Jahr 1720. Der Turm ist durch einen Bogengang mit der heutigen neugotischen Pfarrkirche verbunden. Im Jahr 2000 hat Priester Prälat und Kanoniker Józef Kowalewski Generalreparatur der Dachdeckung von Kirche und Pfarrhaus ausgeführt.

 

Der Oberlandkanal – Das Wasserwegsystem trägt den einheitlichen Namen Ostróda-Elbląg-Kanal und verbindet Seen und Flüsse der Seenplatte von Iława mit dem Drużno-See und dem Fluss Elbląg. Der niederländische Ingenieur Jacob Georg Steenke hatte die Verbindung entworfen. Die Bauarbeiten begannen im Oktober 1848 und dauerten nur 8 Jahren. Eine große technische Schwierigkeit stellte der Höhenunterschied dar 99,5 m auf einer Strecke von 9600 m. Um diesen Niveaunterschied zu überwinden wurden sog. Schiefe Ebenen (Buczyniec, Kąty, Oleśnica, Jelenie, Całuny Nowe) und hölzerne Schleusen errichtet. Das erste Schiff hat die neue Wassertrasse erst im Oktober 1860 durchfahren. In Miłomłyn befindet sich die Abzweigung des Oberlandskanals, der ein Zweig führt nach Ostróda, der andere nach Elbląg. Die Gesamtlänge dieses Wasserwegsystems beträgt 187,2 km.

 

Palast in Karnity - Der neugotische Karnitki-Palast ist 13 km von Miłomłyn entfernt. Er wurde 1856 mitten in einem schönen Park in direkter Nähe des Kocioł-Sees. Die schöne, architektonisch abwechslungsreiche Silhouette  ist mit einem achteckigen Eckturm an der Frontseite sowie einem viereckigen zur Seeseite hin verziert. Besonders viel Reiz verleiht dem Palast die leichte, reich mit Schnitzereien verzierte Arkadenloggia. Heute ist im Palast ein Hotel untergebracht.

 

 

1. Karol Kowalski - polnischer Chirurg,

2. Johannes de Kadeyna -  Edelmann aus Miłomłyn,

3. AlbrechtvonFinckenstein - der Landrat (1552)

4. Godfryd Bendziułła aus Liwa - Volksdichter und Bibliothekar (in Liwa 1817 geboren)

5. Carolina Clara Antoinette Pauly - Schriftstelerin

6. Ernest Zobel - Schmetterlingskönig

7. Ewa Schmidt - hat zu  dem Stadtausbau beigetragen (1902-1924)

8. Professor Martin Urban - 1950-1962 Kustos von Museum auf Gottorfschloß

9. Dr. Ernest Hartman – Historiker

10. Georg Jakub Steenke - Baumeister vom Oberlandkanal

11. Gerhard Hillbrecht -  nahm an der Olympiade in Berlin teil

12. Tetzlaf Adolf -  hat Passagierschiffahrt auf dem Oberlandkanal entwickelt

13. Priester Dietrich Sandern - Saretzki

 

DIE NATUR- GEOGRAFISCHE UMGEBUNG

DER GEMEINDE MIŁOMŁYN

 

 

TIERWELT DER WÄLDER UND GEWÄSSER DER GEMEINDE MIŁOMŁYN

 

            In der Umgebung von Miłomłyn kann man solche Tiere begegnen, wie: Reh, Hirsche mit schönem und starkem Geweih, Wildschweine, Feldhase, Eichhörche und viele andere. In den Wäldern haben ihre Neste Eichelhäher, Specht, Drossel, Amsel und andere. Hier gibt es auch vier Seeadlerneste. Die Lurche werden durch Laubfrosch, Wasserfrosch und Kröte repräsentiert. Reptilienvortreter sind Zauneidechse, Blindschleiche, Ringalnatter, Schlingnatter und Kreuzotter. Sehr gute Lebensräume haben hier Wasservogel. Der wichtigste Vortreter ist der Singschwan.

 

 PFLANZENWELT DER WÄLDER UND GEWÄSSER DER GEMEINDE MIŁOMŁYN

 

            Die Pflanzenwelt, die in der Umgebung von Miłomłyn erscheint, teilt man in einige Arte. In den Wälder kann man vor allem Eberesche, Haselnuß, Wacholder, Spindelbaum, Faulbaum und Himbeere finden. Im Waldvlies gibt es unter anderen Efeu, Bärlapp, Farn und auch Schutzpflanzen wie: Rauschbeere, Anemone, Orchidee, Sonnentan, Maiglöckchen. Umliegende Wälder sind mit schönen Moosen und großer Anzahl verschiedenen Pfilzgattungen bekannt. Eine sehr schöne Landschaft bilden hier Schwimminseln. Zu den Wasserpflanzen gehören vor allem Wassermoos und Wasserpest. Die Uferpflanzen sind bis zur 3 Meter tief. Das sind: Schilfrohr, Rollkorben, Pfeilkraut und andere.

 
 

NATURSCHUTZGEBIETE

 

Das Florareservat „Der Czarne See“

Ein Naturschutzgebiet mit einer Fläche von 9 ha. Es wurde gegründet, um das Brachsenkraut sowie andere seltene Pflanzenarten zu schützen und das Ökosystem des Sees zu erhalten. Das Reservat umfasst den See und das umliegende Gebiet. Das Brachsenkraut wächst im nördlichen, seichteren Teil des Sees. Der übrige teil des Grundes ist fast ganz mit Moortorf bedeckt.

 

Das Waldreservat „Kiefer Taborska“

Die Kiefer wachsen in diesem Reservat ca. 250-270 Jahre. Das Holz aus der Kiefer Taborska wurde auf der Weltausstellung in Paris im Jahre 1900 präsentiert. In den letzten Jahren benutzte man das Holz beim Bauen der Dachkonstruktionen von großen Produktionshallen in Norwegen. Die alte Kiefer, die im Reservat wachsen, tragen Früchte weiterhin. Der Kiefer Taborska zählt sich zu der Gruppe der reichsten Baumbestände in Polen.

 

Das Vogelreservat „Iłgi See“

Die Fläche 75ha, Forstamt Miłomłyn. Das Reservat wurde zum Schutz der Brütstätten der Wasser und Sumpfvögel sowie zur Erhaltung der Torfpflanzen. Der Iłgi See ist ein typischer verwachsender See mit seichtem, schlammigen Grund, dessen Tiefe keine 1,3 m überschreitet, und der zu 60% mit Pflanzen bewachsen ist. In diesem Gewässer herrschen gute Bedingungen nicht nur für die Brütung der Vögel sondern auch zum Laichen der Fische.

 

NATURDENKMÄLER

 

1. Die Eiche: Umfang 370cm, Höhe 31m, Abteilung 113, Forstwesen: Tarda;

2. Der Hort der Schildkröte, Abteilung 135,155,156, Forstwesen: Przemysławów;

3. Die Eiche: Umfang 450cm, Höhe 24m, Abteilung 197, Forstwesen: Śródjezierze;

4. 2 Buche, Umfang 290cm, 340cm, Höhe 28m, Abteilung 206, Forstwesen: Przemysławów;

5. Die Eiche, Umfang 390cm, Höhe 23m, Abteilung83, Forstwesen: Jeziory;

6. Der Lärchenbaumstand 120 Jahre alt, Umfang 120-180cm, Höhe 24-38m, Abteilung 131,      Forstwesen: Śródjezierze;

7. 2 Roßkastanien, Umfang 262cm, 315cm, Höhe 20m, Abteilung 278, Forstwesen: Bagieńsko;

8. 16 Eichen, Umfang 300-420cm, Höhe 20-30m, Abteilung 144, Forstwesen: Przylądek;

9. 3 Eichen, Umfang 340-464cm, Höhe 20m, Abteilung 100, Forstwesen: Tarda;

10. Die Linde, Umfang 420cm, Höhe 20m, Abteilung 160A, Forstwesen: Przemysławów;

 

 DIE GEOGRAFISCHE UMGEBUNG DER GEMEINDE MIŁOMŁYN

 

Die Gemeinde Miłomłyn liegt im nord-westlichen Teil des Kreises Ostróda, auf der flachen, hügeligen Terrain, der durch die Ostseevereisung gestaltet wurde (die letzte Vereisung der Weichsel). Das Charaktertum ist die Vielfaltigkeit der Terrain. Die meisten Terrainformen herstellte die umlaufende im Gletscher Schlammperiode.

Die Landschaft ist ziemlich jung, weil sie sich erst vor etwa zwölf Tausend Jahren abgezeichnet hat. Endgültig hat sich die Form erst vor 5-7 Tausend Jahren entwickelt. Wir treffen hier folgende Typen und Bodenarte: Bleichboden, Braunboden, Schwarzerde, Sumpfboden und andere.

Das Gegend von Miłomłyn liegt in Strommgebiet des Flusses Drwęca. Die Wasserachse der Gemeinde ist der Oberlandkanal. Der größte Zufluss in der Umgebung ist der Fluss Korbajna.

Auf dem Gebiet der Gemeinde gibt es 20 Seen, und insgesamt hat die Seenfläche 1226 ha. Die größten sind: Gil Wielki – 558,32 ha, Ilińsk – 241,56 ha, Karnickie- 156,65 ha.

Die Umgebung der Gemeinde Miłomłyn gehört zu der masurischen Klimaregion. Das Klima charakteriesiert große Veränderlichkeit. Einen großen Einfluss hat die nahe Entfernung von Ostsee, die Terraingestaltung, große Anzahl der Gewässer.

Die Vegetationszeit dauert 220-221 Tage im Jahr mit Durchschnittstemperatur +12ºC. In dieser Zeit verursachen frühe Nachtfrost (Anfang September) und späte Nachtfrost (im Mai und sogar auch am Anfang Juni)  große Schaden im Waldbau.

Die Niederschlagsumme beträgt im Jahr 550 – 700 mm. Die Durchschnittzahl der Tagen mit Niederschlag beträgt ca. 160 – 170 im Jahr. Das geschieht meistens in den Sommermonaten. Das Charakteristikum ist auch die große Feuchtigkeit.

Dieser Gebiet hat im Bezug auf andere Regionen in Polen ungünstiges Klima.

 

 GEGENWERT DER STADT UND GEMEINDE MIŁOMŁYN

 

 

Die Gemeinde Miłomłyn ist eine aus 7 Gemeinden des Kreises Ostróda. Sie umfasst die Stadt Miłomłyn und 13 Schulzenämter. Dazu gehören 31 Dorforte:

Ø      Dörfer(14): Bagieńsko, Boguszewo, Bynowo, Dębinka, Ligi, Liksajny, Liwa, Majdany Wielkie, Malinnik, Tarda, Wielimowo, Winiec, Wólka Majdańska, Zalewo.

Ø      Siedlungen(8): Faltyjanki, Glimy, Kukła, Lubień, Majdany Małe, Piławki, Skarpa, Ziemaki.

Ø      Kolonie(3): Gil Mały, Gil Wielki, Ostrow Wielki.

Ø      Die alte Staatsgute(4): Kamieńczyk, Karnitki, Karnity, Rogoeo.

Ø      Försterei: Zatoka Leśna.

Unsere Gemeinde hat eine günstige geografisch-räumliche Lage, die charakterisiert:

·         die zentrale Lage der Stadt Miłomłyn bezüglich des Gebiets der Gemeinde Miłomłyn.

·         die nahe Nachbarschaft mit der Kreisstadt Ostróda (12km).

·         die Nähe von großen Städten: Elbląg (63km), Iława (44km), Morąg (29km), Olsztyn (54km).

·         die günstige Verbindung mit der Landstraße Nr.7. (123 km von Gdańsk und 220 km von Warszawa)

Die Gemeinde Miłomłyn zählt 5,2 Tausend Einwohner, 161 km² der Fläche, und daraus 40% sind die Wälder und 10% die Seen.

Im Jahre 2003/2004 funktionieren in der Gemeinde Milomłyn:

§         3 Grundschulen

§         1 Gymnasium

§         3 Kindergarten bei der Grundschulen.

 

 

DIE TOURISTIK

 

             Die Schönheit der Gemeinde Milomłyn, der Reichtum an Flora und Fauna und auch malerische Lage ziehen jedes Jahr eine Menge von Touristen heran, die ausruhen wollen. Besonders attraktiv für die Gäste ist der Ostróda-Elbląg Kanal. In Miłomłyn befindet sich die Schleuse und die Anlegestelle. Es gibt hier auch andere wertvolle Sehenswürdigkeiten, wie z.B. die neugotische St. Bartholomäus Kirche, die gotische Glockenturm oder das Palast in Karnity. Der Wald der Gemeinde Milomłyn ist ein Paradies für Pilze- und Beerensammler. Die Naturfreunde können hier Seeadler, Fischadler, Schwarz- und weißstörche bewundern. In den Wäldern kann man u.a. Hirsche, Wildschweine, Rehe, Dammwild begegnen. Die Wanderfreunde finden hier auch etwas interessantes für sich. Man kann hier verschiedene Wassergeräte und Fahrräder ausleihen. Für die Radfahrer gibt es 3 Radfahrerwege in verschiedenen Längen und Schwierigkeitsgrad. Auf den Touristen warten zwei Luxushotels: Das Hotel Miłomłyn und das Hotel im Schloss in Karnity. Sehr interessante Angebote haben auch Erholungsheime und Bauernhöfe.

 

BIBLIOGRAFIA

 

1. Bałdowski J.: Województwo olsztyńskie. Warszawa KAW 1980
2. Barton D.: Kanał Elbląsko-Ostródzki. Sztutowo Wyd. Maria Wolska 1998
3. Biegański Z.: Sieć szkolna gminy Miłomłyn Praca dypl. WMODN, Olsztyn 2004
4. Brzezin G.: Historia Kościoła Św. Bartłomieja w Miłomłynie. Olsztyn “Press Foto” 2001
5. Dobrzeniecka B.: Miłomłyn (Miasto I Gmina) Praca dypl. Warszawa 2001.
6. Fafiński W.: Ostróda i okolice. Olsztyn 1976
7. Jackiewicz-Garniec M., Garniec M.: Pałace i dwory dawnych Prus Wschodnich. Olsztyn „ARTA” 2001
8. Kanał Ostródzko – Elbląski, Zabytki przemysłu i techniki w Polsce 5. Wrocław „TAK” 2001
9. Mały rocznik statystyczny 2001.Warszawa ZWS 2001
10. Mazury Zachodnie. Przewodnik. Olsztyn WIT 2001
11. Oracki T.:Ostróda i okolice.
12. Oracki T.: Z przeszłości Ziemi Ostródzkie. Ostróda 1959
13. Orłowski M.: Przewodnik po Mazurach Pruskich i Warmii. Olsztyn REMIX 1991
14. Ostróda i okolice. Olsztyn „Mazury” 2002
15. Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Olsztyn „Pojezierze” 1976
16. Pałka Z.: Ostróda i okolice. Ostróda 1974
17. Panfil J.: Pojezierze Mazurskie. Warszawa WP 1985
18. Panfil J. Polakowski B.: Przewodnik po województwie olsztyńskim. Warszawa LOP 1972
19. Piotrowska J.: Miłomłyn 1945-1975 z uwzględnieniem zarysów dziejów. Praca magisterska.
20. Polska. Województwo Warmińsko-Mazurskie. Olsztyn „INTER” 2000
21. Rocznik statystyczny 2002
22. Szkice z dziejów Ostródy i okolic. Ostróda „Spręcograf” 2003
23. Ute E. Zimmer, A. Handel: Przewodnik po rozpoznawaniu roślin i zwierząt na wycieczce. Warszawa 1993
24. Warmia i Mazury. Zarys dziejów. Olsztyn OBN 1985